آنچه در این مقاله می خوانید:
ساخت رتینوئیک اسید که فرم مصنوعی رتینوئید است، نقطه عطفی در جهان مراقبت از پوست بود. رتینوئیدها از نظر ترکیب شیمیایی شبیه ویتامین A هستند و در درمان بسیاری از بیماری‌های پوست به کار می‌روند. استفاده مرتب از فرآورده‌های حاوی رتینوئیک اسید تا حدی علائم پیری پوست ناشی از تابش آفتاب و پیری طبیعی ناشی از سن را بهبود می‌بخشد. احتمالاً شما هم بارها نام رتینوئیک اسید را بر روی محصولات آرایشی بهداشتی خود دیده‌اید. اگر می‌خواهید درباره این ماده و تأثیرات مثبت و منفی آن بیشتر بدانید، با این مقاله همراه ما باشید.
فهرست مطالب
مزایای استفاده از محصولات حاوی رتینوئیک اسید بر پوست چیست؟
رتینوئیک اسید درواقع برای درمان آکنه در نظر گرفته شده بود و متخصصان پوست هنگام درمان زنان بالغ مبتلا به آکنه متوجه دیگر جنبه‌های مثبت آن شدند. بیماران اظهار داشتند که پوست آن‌ها کمی نرم‌تر و چروک‌های ریز پوست آن‌ها صاف‌تر شده یا تقریباً از بین رفته و لکه‌های پوستی روشن‌تر یا حتی محو شده‌اند. بعد از آن، تأثیر این فراورده‌ها با فرآورده‌های مشابهی مقایسه شد که دارای همان ترکیبات بود و فقط رتینوئیک اسید نداشت. این کرم‌ها را برای مدت طولانی استفاده کردند و هر یک را به یک طرف صورت مالیدند تا بتوانند اثر آن‌ها را مقایسه کنند. بررسی‌ها تأثیر رتینوئیک اسید را در جلوگیری از پیری پوست و بهبود آسیب‌های به وجود آمده در پوست اثبات کرد.
رتینوئیک اسید و اثرات پیری
رتینوئیک اسید از اثرات پیری ناشی از قرار گرفتن در آفتاب می‌کاهد. به‌علاوه، تأثیرات مثبتی نیز در کاهش پیری ناشی از سن دارد. از نظر میکروسکوپی رتینوئیک اسید تقسیم سلولی در لایه اپیدرم را بهبود می‌بخشد که این باعث جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده و نامنظم با سلول‌های جدید، سالم و منظم می‌شود. همچنین تولید ملانین (رنگدانه پوست) را کاهش می‌دهد. در لایه درم هم تولید رشته‌های کلاژن و الاستین جدید را تحریک می‌کند.
پوست به وضوع نرم‌تر و ضخیم‌تر می‌شود. رتینوئیک اسید به طور مشخص چین و چروک ها را محوتر می‌کند و حتی از بین می‌برد. خال‌ها و لکه‌های تیره ناشی از سن بالا کمرنگ‌تر می‌شوند و حتی ممکن است از بین بروند. رتینوئیک اسید همچنین، جریان خون پوست را بهبود می‌بخشد و به پوست ظاهری خوش‌رنگ و سالم می‌دهد.
شما می‌توانید برای تهیه بهترین محصولات مراقبت از پوست در کمترین فرصت به یک “داروخانه آنلاین تهران” مانند داروبوم مراجعه کنید.
رتینوئیک اسید و سرطان
استفاده مرتب از رتینوئیک اسید ضایعات پیش سرطانی مثل کراتوز آفتابی را برطرف می‌کند یا موجب برگشت آن‌ها به وضعیت طبیعی می‌شود. البته، این ماده الزاماً تنها روش یا حتی روش ترجیحی در درمان ضایعات پیش سرطانی نیست و درمان کراتوز آفتابی فقط باید توسط پزشک انجام شود.
اثرات مثبت رتینوئیک اسید به‌تدریج ظاهر می‌شوند، مدت زیادی باقی می‌ماند و تأثیرات مشخص آن بعد از چند ماه استفاده ظاهر می‌شود. حداکثر تأثیر آن بعد از یک سال استفاده ظاهر می‌شود. بعد از یک سال استفاده، روند پیری پوست به تأخیر می‌افتد و حتی تا حدی معکوس می‌شود. اگر درمان بیش از یک سال ادامه پیدا کند، تأخیر پیری پوست باز هم ادامه می یاید ولی در مورد آسیب‌های قبلی پوست ترمیم بیش‌تری را نمی‌توان انتظار داشت.
از رتینوئیک اسید انتظارات واقع بینانه داشته باشید
ضایعات شدید و طولانی‌مدت ناشی از آفتاب را نمی‌توان به این طریق به طور کامل ترمیم کرد؛ ولی درهرحال بسیاری از بیماران از تأثیر این ماده رضایت دارند. انتظارات باید واقع‌بینانه باشد. این ماده را نمی‌توان جایگزین روش‌های نسبتاً تهاجمی نظیر پیلینگ شیمیایی یا عمل‌های جراحی کرد. چروک‌های عمیق و خطوط حالت چهره (خطوط عمیق روی پیشانی و دور دهان) را نمی‌توان با این روش به طور کامل برطرف کرد و نتایج فقط روی چروک‌های ریز دیده می‌شود. همچنین، تمام لکه‌های تیره پوستی با این فرآورده برطرف نمی‌شوند و درمان‌های دیگری برای برطرف کردن کامل آن‌ها مورد نیاز است.
توجه: برچسب بسیاری از محصولات آرایشی نشان می‌دهد که این فراورده‌ها شامل موادی مثل رتینول، پرورتینول، رتین آلدئید و غیره هستند که ساختمانی مشابه رتینوئیک اسید دارند و به دلیل این‌که بدون تجویز پزشک نیز در دسترس هستند، در فرآورده‌های آرایشی به کار می‌روند. بعضی از متخصصان پوست قبول دارند که اگر این مواد به مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند، ممکن است اثرات مشابه ولی ضعیف‌تری از رتینوئیک اسید داشته باشند. درهرحال، اثرات رتینوئیک اسید کاملاً شناخته شده و مطالعه شده است ولی در مورد تأثیرات بالقوه رتینول و مواد مشابه آن روی روند پیری سنی پوست و پیری ناشی از آفتاب مطالعات کمتری صورت گرفته است.
چه کسانی از رتینوئیک اسید سود می‌برند؟
رتینوئیک اسید در درجه اول برای کسانی که بیش از ۳۵ سال سن دارند و نشانه‌های پیری ناشی از آفتاب بر پوست آن‌ها ظاهر شده، مفید است. پیری ناشی از آفتاب با چروک‌های ظریف و لکه‌های تیره روی پوست مشخص می‌شود. بیمارانی که ضایعات پوستی ناشی از افزایش سن دارند نیز از رتینوئیک اسید بهره می‌برند.
مکانیسم علم رتینوئیک اسید موضعی چگونه است؟
ابتدا رتینوئیک اسید به یک پروتئین موجود در سلول‌های پوست می‌چسبد. این پروتئین (پروتئین چسبنده به رتینوئیک اسید) رتینوئیک اسید را به هسته سلول منتقل می‌کند. مرحله بعدی در هسته سلول اتفاق می‌افتد. با اتصال پروتئین‌های خاص هسته‌ای به رتینوئیک اسید و تأثیر آن روی بیان ژن و پروتئین‌سازی سلول، روند رشد و بلوغ سلولی در لایه اپیدرم و درم تغییر می‌کند.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” مراقب کلاژن خود باشید ” را نیز در وب سایت داروبوم بخوانید.
راهنمای استفاده از رتینوئیک اسید
رتینوئیک اسید دارو است و به همین دلیل باید با تجویز پزشک خریداری و دقیقاً بر اساس دستورالعمل و تحت نظر پزشک مصرف شود. درمان نیز برای هر فرد با توجه به سن و وضعیت پوستی او و حساسیت‌های احتمالی جداگانه توسط پزشک تجویز می‌شود.
رتینوئیک اسید به سه غلظت در بازار وجود دارد: ۰۲۵/۰, ۰۵/۰ و ۱/۰ درصد. درمان را با پایین‌ترین غلظت موجود شروع می‌کنیم و بر اساس نیاز به‌تدریج افزایش می‌دهیم. فرآورده معمولاً به صورت کرم مصرف می‌شود ولی درصورتی‌که پوست بیمار چرب باشد، می‌توان از ژل استفاده کرد. قبل از استفاده باید صورت را با صابون ملایم شست، کرم یا ژل را شب روی صورت می‌مالیم و صبح می‌شوییم، زیرا این ماده حساسیت پوست را به نور آفتاب افزایش می‌دهد.
فراورده را روی صورت، بالای سینه، قسمت خارجی بازوها و پشت دست‌ها استفاده می‌کنیم. مقدار مورد استفاده در هر بار بسیار کم است. درماتولوژیست ها تأکید می‌کنند که مقداری به اندازه یک نخود برای منطقه‌ای به وسعت پیشانی کفایت می‌کند. در ابتدا رتینوئیک اسید را هر شب استفاده می‌کنیم، برای پوست‌های حساس ابتدا فراورده را یک شب در میان استفاده می‌کنیم و به‌تدریج به هر شب می‌رسانیم. بعد از یک سال که حداکثر تأثیر ماده بروز کرد، می‌توان مصرف آن را برای پیشگیری از بروز هر گونه عارضه پوستی، به دو یا سه بار در هفته تغییر داد. طی دوره درمان باید از فعالیت‌هایی که به پوست آسیب می‌رسانند، مثل قرار گرفتن در معرض آفتاب یا کشیدن سیگار اجتناب کرد. طی روز باید پوست را با کرم‌های ضد آفتاب و مرطوب کننده حفاظت کرد. استفاده از مرطوب کننده به دلیل اثر خشک‌کنندگی رتینوئیک اسید است، ولی مرطوب کننده و رتینوئیک اسید را نباید هم‌زمان مورد استفاده قرارداد زیرا ممکن است ایجاد عوارض جانی کند.
برای درک بهتر از ساختمان پوست می‌توانید به مقاله “ساختار اصلی پوست و مو ” رجوع کنید.
عوارض جانبی استفاده از رتینوئیک اسید چیست؟
این ماده در مراحل اولیه استفاده، ضخامت لایه خارجی اپیدرم و لایه شاخی پوست را که رطوبت را در خود نگه می‌دارد، کم می‌کند. در مراحل بعدی فراورده با تحریک تقسیم سلولی ضخامت این لایه‌ها را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، در مراحل اولیه، بیمار احساس خشکی پوست و پوسته ریزی خفیف دارد. این عوارض بین دو هفته تا سه ماه بعد از شروع درمان وجود خواهد داشت. به همین دلیل، فرآورده‌های با پایه کرم بر فرآورده‌های با پایه ژل ارجحیت دارند؛ زیرا ژل‌ها پوست را بیشتر خشک می‌کنند و فقط برای پوست‌های چرب استفاده می‌شوند. در صورت نیاز، در طی روز می‌توان از کرم‌های مرطوب کننده استفاده کرد. طی دو هفته اول درمان، ممکن است پوست ملتهب شود که با سوزش خفیف و قرمزی پوست مشخص می‌شود. این عوارض نیز ظرف دو یا سه ماه برطرف می‌شوند. این عوارض نشانه تأثیر دارو هستند و درصورتی‌که خیلی آزاردهنده نباشند، می‌توان به درمان ادامه داد. درصورتی‌که قرمزی و سوزش پوست شدید باشد، باید با پزشک مشورت کرد و اقدامات زیرا در نظر داشت:
- کاهش غلظت ماده فعال موجود در داروی مصرفی
- کاهش مقدار کرم یا ژل مصرف شده
- قطع مصرف دارو به مدت چند روز
نکته: هنگام شروع مجدد، دارو را هر دو یا سه روز یک‌بارمصرف کنید.
توجه: احساس سوزش و تأثیر درمان احتمالاً ربطی به هم ندارند. احساس سوزش خفیف و قابل تحمل از عوارض معمول دارو است ولی در صورت که سوزش پوست شدید باشد باید حتماً اقدامات گفته شده انجام شود.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” قرص هیرویت چیست و چه خواصی دارد؟ ” را نیز در وب سایت داروبوم بخوانید.
نکات مهم در هنگام استفاده از رتینوئیک اسید
در زمان استفاده از رتینوئیک اسید از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب بپرهیزید. این ماده حساسیت پوست را به نور آفتاب افزایش می‌دهد. به همین دلیل از این فراورده را باید فقط در شب استفاده کرد و صبح باید از روی صورت شسته شود. در طی روز نباید این دارو را به کار برد، بلکه باید از مرطوب کننده و ضد آفتاب به مقدار کافی استفاده کرد. می‌توان درمان با رتینوئیک اسید را با دیگر محصولات آرایشی ترکیب کرد ولی نباید آن‌ها را هم‌زمان با هم استفاده کرد.
مثلاً رتینوئیک اسید برای استفاده در طی شب و ضد آفتاب برای استفاده در روز است. به همین شکل، رتینوئیک اسید را می‌توان با فرآورده‌های ضد باکتری جهت درمان آکنه مورد استفاده قرار داد. درهرحال باید از استفاده از موادی که قابلیت ایجاد آزار و التهاب در پوست دارند – مانند مواد قابض و صابون‌های قوی – در طی دوره درمان پرهیز کرد.
استفاده از رتینوئیک اسید در بارداری
رتینوئیک اسید را نباید در دوران بارداری استفاده کرد. رتینوئید های خوراکی اثر تراتوژن دارند که باعث ایجاد نقص در جنین می‌شوند. اگرچه چنین چیزی در مورد استفاده از اسید رتینوئیک موضعی (به شک کرم) گزارش نشده است، متخصصان پوست استفاده از رتینوئیک اسید موضعی را در طی بارداری توصیه نمی‌کنند.
از تماس رتینوئیک اسید با چشم یا دهان بپرهیزید. مقدار کمی از فراورده را می‌توان نزدیک پلک پایین یا لب‌ها مالید زیرا روی چروک‌های این مناطق تأثیر مثبتی دارد ولی بهتر است از تماس مستقیم فراورده با چشم یا دهان اجتناب کنید.
رتینوئیک اسید را با بعضی داروها به‌هیچ‌وجه مخلوط نکنید. البته این فراورده‌ها را با بسیاری از داروها می‌توان مخلوط کرد ولی نه با داروهایی که حساسیت پوست را نسبت به نور آفتاب افزایش می‌دهند. در مورد استفاده از داروهای خوراکی در طی دوره درمان با رتینوئیک اسید حتماً با متخصص پوست مشورت کنید.
سخن پایانی:
اگرچه در استفاده از رتینوئیک اسید باید دفت کرد، درهرحال تأثیرات آن مثبت است. این ماده روند پیری پوست را به تأخیر می‌اندازد یا حتی معکوس می‌کند.