آنچه در این مقاله می خوانید:
بخش مهمی از مشکلات زیبایی به‌صورت لکه‌ها و ضایعات تیره روی پوست یا توزیع غیریکنواخت رنگ پوست بروز می‌کند. دلیل اصلی این مسئله، انتشار غیریکنواخت و غیر طبیعی ملانین در پوست است. فراورده‌های زیادی برای روشن کردن ضایعات پوست وجود دارد. مهم است که برای هر فرد با توجه به سابقه پزشکی او فراورده خاصی انتخاب و استفاده شود. از همه اینها مهمتر، انتخاب یک محصول مراقبت از پوست باکیفیت است که مناسب پوست شما باشد. انتخاب نادرست، ممکن است مشکلات پوستی شما را نه تنها بهبود نبخشد، بلکه بدتر از قبل کند. در این مقاله قصد داریم درباره علل و راههای درمان لک های پوستی با شما صحبت کنیم؛ پس با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
علت ایجاد لک های پوستی چیست؟
رنگ پوست به عوامل زیادی بستگی دارد که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- ضخامت پوست
- عروقی خونی پوست
- میزان اکسیژن پوست
- وجود رنگدانه هایی که رنگ پوست را تغییر می‌دهد
- سطح ملانین پوست
از میان عوامل ذکر شده، مهمترین آن‌ها ملانین است که از سلول‌های خاصی به نام ملانوسیت تولید می‌شود. مقدار ملانین تولیدشده به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- نژاد
- عوامل وراثتی
- عوامل هورمونی
- میزان قرار گرفتن در برابر نور خورشید
بخش
مهمی از مشکلات زیبایی به‌صورت لکه‌ها و ضایعات تیره روی پوست یا توزیع
غیریکنواخت رنگ پوست بروز می‌کند. دلیل اصلی این مسئله، انتشار غیریکنواخت و
غیر طبیعی ملانین در پوست است. ضایعه هیپوپیگمانته (کمرنگ) منطقه‌ای از
پوست است که میزان ملانین آن کم شده و برعکس، ضایعه هیپرپیگمانته (پررنگ)
ناحیه‌ای از پوست است که در آن، میزان ملانین افزایش پیدا کرده است. در این
بخش به ضایعات هیپرپیگمانته و روش‌های کمرنگ کردن آن‌ها می‌پردازیم.
گاهی
یک ضایعه هیپرپیگمانته درواقع سرطان پوست است. واضح است که در این مورد،
درمان قطعی فقط کمرنگ کردن ضایعه نیست. چنین ضایعه‌ای باید برداشته و با
میکروسکوپ آزمایش شود. در مورد هر ضایعه پررنگ باید پزشک احتمال ملانوم را
بررسی کند.
فراورده‌های زیادی برای روشن کردن ضایعات پوست وجود دارد.
مهم است که برای هر فرد با توجه به سابقه پزشکی او فراورده خاصی انتخاب و
استفاده شود. از همه اینها مهمتر، انتخاب یک محصول مراقبت از پوست باکیفیت
است که مناسب پوست شما باشد. انتخاب نادرست، ممکن است مشکلات پوستی شما را
نه تنها بهبود نبخشد، بلکه بدتر از قبل کند.
کدام لک های پوستی را می توان درمان کرد؟
ضایعات پوستی که می‌توان برای آن‌ها از فراورده‌های روشن کننده استفاده کرد عبارتند از:
کک و مک
کک
و مک ، خال‌های قهوه‌ای روشن هستند که معمولاً در افراد با پوست و موی
روشن و یا موی قرمز دیده می‌شود. معمولاً خال‌های کوچکی هستند (با قطر حدود
۵ میلی‌متر) که در کودکی بین سنین ۲ تا ۴ سال و در مناطقی که در معرض
آفتاب قرار دارد مثل صورت (به‌خصوص روی بینی)، شانه‌ها و پشت ظاهر می‌شوند.
در
تابستان کک و مک تیره‌تر و در زمستان کوچک‌تر و کمرنگ‌تر و تقریباً محو
می‌شود. راه جلوگیری از ایجاد کک و مک این است که کمتر در معرض آفتاب قرار
بگیریم. بعضی از مواد روشن کننده تا حدی کک و مک را از بین می‌برند به شرطی
که از محصولی مناسب و باکیفیت استفاده کنید.
لکه‌های آفتاب
اسم علمی این لکه‌ها، خال‌های ناشی از آفتاب است. بعضی از مردم به آن‌ها، لکه‌های کبدی یا لکه‌های پیری می‌گویند که این اشتباه است؛ زیرا دلیل اصلی این لکه‌ها قرار گرفتن مکرر در برابر آفتاب است و به همین دلیل، این لکه‌ها در مناطق باز بدن مثل صورت، پشت دست‌ها، بالای سینه و دو طرف بازو دیده می‌شوند. اینها لکه‌های تیره‌ای هستند به رنگ قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره. معمولاً گرد یا بیضی‌شکل هستند و در حدود سن ۴۰ سالگی شروع به پدیدار شدن می‌کنند. اندازه آن‌ها از چند میلی‌متر تا یک سانتیمتر متغیر است. گاهی چند لکه به هم می‌چسبند و لکه بزرگ‌تری ایجاد می‌کنند. این روند معمولاً در پوستی که به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در برابر آفتاب و طی سال‌ها به‌شدت صدمه‌دیده اتفاق می‌افتد. این لکه‌ها معمولاً خطری برای سلامتی ندارند ولی ازنظر زیبایی برای بیشتر مردم ناخوشایند هستند. پرهیز از آفتاب از بروز این لکه‌ها جلوگیری می‌کند یا حداقل از شدت و وسعت ضایعه می‌کاهد.
ملاسما (کلواسما، لکه‌های بارداری)
ملاسما
الگوی منحصربه‌فردی از توزیع رنگدانه ها در سطح پوست است. معمولاً در زنان
باردار به وجود می‌آید و اغلب ماسک بارداری نامیده می‌شود. عموماً لکه‌های
پوستی تیره طی بارداری تیره‌تر می‌شوند. این پدیده که در شکل خفیف به شکل
تیره شدن آرئولا (هاله اطراف نوک پستان) و در شکل شدیدتر در صورت پدیدار
می‌شود، ملاسما یا کلواسما نامیده می‌شود. ملاسما با ظهور مناطق قهوه‌ای
روشن یا تیره روی صورت و معمولاً به شکل متقارن بر دو طرف صورت مشخص
می‌شود. اگرچه اکثراً این پدیده در دوران بارداری بروز می‌کند، ممکن است در
اثر استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا بعضی از داروها و هورمون‌ها نیز به
وجود می‌آید. گاهی هم ملاسما درست قبل از دوره ماهانه مشخص می‌شود. در
بسیاری از زنان این لکه‌ها بدون هیچ دلیل خاصی پدیدار می‌شوند. درصورتی‌که
ملاسما با بارداری در ارتباط باشد، معمولاً طی چند ماه بعد از زایمان
کمرنگ‌تر می‌شود.
قبل از استفاده از مواد روشن کننده برای درمان ملاسما دو کار اساسی باید انجام داد:
- بیمار کمتر در معرض آفتاب قرار گیرد.
- ازآنجاکه هورمون‌ها و بعضی داروهای دیگر باعث بدتر شدن ملاسما می‌شوند، باید برای توقف استفاده از این داروها با متخصص پوست مشورت کرد.
لک‌های پوستی بعد از التهاب
بعضی از التهابات پوستی مثل آکنه، درماتیت تماسی یا سوختگی و ضربه، ضایعات پررنگی روی پوست ایجاد می‌کنند. در این موارد، استفاده از مواد روشن کننده تأثیر محدودی دارد؛ زیرا رنگدانه ها در لایه‌های عمیق‌تر پوست فرورفته‌اند. هرچه درمان بعد از التهاب سریع‌تر آغاز شود، احتمال بهبود بیشتر است.
نکات قابل توجه در استفاده از مواد روشن کننده
بیشتر
مسائل مربوط به پررنگی پوست به آفتاب مربوط است؛ بنابراین در هنگام
استفاده از مواد روشن کننده باید تا حد ممکن از قرار گرفتن در برابر آفتاب
پرهیز کرد. اگر پرهیز از آفتاب به‌طور کامل امکان ندارد، باید در محیط‌های
غیر سرپوشیده از فراورده‌های ضد آفتاب استفاده کرد. روشن‌کننده‌های پوست
فقط برای استفاده روی مناطق تیره پوست ساخته شده‌اند و روی مناطق روشن و
سالم پوست نباید استفاده شوند. اگر ضایعه طوری است که به‌هرحال مقداری از
روشن کننده روی مناطق سالم پوست مالیده می‌شود، باید با متخصص پوست مشورت
کرد. ممکن است متخصص پوست راه مؤثرتری برای درمان پیشنهاد کند که فقط مناطق
پررنگ شده را در بربگیرد. مثل روش منجمد کردن (فریز کردن) ضایعه با
نیتروژن مایع.
ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا تأثیر درمان آغاز شود. سرعت
تأثیر دارو به مواد مؤثر آن و نوع ضایعه بستگی دارد. می‌توان بیش از یک
فراورده را برای درمان به کار برد. مثلاً برای درمان یک لکه پررنگ می‌شود
صبح از یک فراورده و شب از فراورده‌ای دیگر استفاده کرد؛ زیرا مواد مختلف
با سازوکارهای مختلف اثر روشن‌کنندگی خود را اعمال می‌کنند. در ضمن، با این
کار یک روش تکمیلی را برای فراورده‌هایی مثل رتینوئیک اسید به کار
برده‌ایم که در طور روز استفاده نمی‌شوند. حتی می‌توان از فراورده‌هایی
استفاده کرد که بیش از یک ماده مؤثر داشته باشند. ترکیب رایجی که متخصصان
پوست استفاده می‌کنند هیدروکینون به همراه رتینوئیک اسید است.
صابون ها ترکیباتی هستند که برای پاکسازی پوست مورد استفاده قرار میگیرند،برای آشنایی بیشتر در این خصوص مطالعه مقاله “آشنایی با صابون‌ها و اصول پاکسازی پوست” پیشنهاد می گردد.
بهترین مواد روشن کردن پوست کدام اند؟
هیدروکینون
ماده‌ای
پذیرفته شده برای روشن کردن ضایعات پررنگ است. این فراورده تولید ملانین
را در پوست کند یا متوقف می‌کند. در آمریکا، فراورده‌هایی با غلظت ۲ درصد
بدون نسخه و با غلظت ۴ درصد فقط با نسخه پزشک قابل دسترسی است. غلظت‌های
بالای ۵ درصد احتمال التهاب پوستی (به شکل قرمزی، خارش و سوزش) را افزایش
می‌دهد. در ضمن، غلظت‌های بالاتر تأثیر بیشتری روی خاصیت روشن‌کنندگی
فراورده ندارند. در اتحادیه اروپا هیدروکینون فقط با نسخه پزشک در دسترس
است.
روش استفاده
این فراورده دو بار در شبانه‌روز
استفاده می‌شود، یک‌بار صبح و یک‌بار قبل از رفتن به رختخواب. هیدروکینون
را می‌توان و بهتر است با فراورده‌هایی مثل ضد آفتاب همراه کرد. ماده مؤثر
روشن کننده ممکن است فقط هیدروکینون یا ترکیبی از هیدروکینون و یک روشن
کننده دیگر یا به همراه ترکیبات کورتیکواستروئیدی باشد.
اثربخشی
تأثیر
این فراورده بعد از حداقل چند هفته ظاهر می‌شود. استفاده از فراورده‌های
با پایه هیدروکینون در ۸۰-۷۰ درصد از بیماران باعث بهبود می‌شود. در بعضی
موارد، استفاده از هیدروکینون هیچ تأثیری ندارد. وقتی ضایعه به اندازه مورد
نظر روشن شد، باید دارو را قطع کرد ولی استفاده از ضد آفتاب ادامه
می‌یابد. توجه داشته باشید که اثر روشن کننده ممکن است موقتی باشد، حتی
ممکن است مدتی بعد از قطع درمان پوست مجدداً به رنگ اولیه برگردد. در چنین
مواردی پزشک باید راههای زیر را در نظر بگیرد:
- استفاده از فراورده‌های با غلظت بالاتر هیدروکینون
- ترکیب هیدروکینون با روشن‌کننده‌های دیگر (که این روش ترجیح دارد)
عوارض جانبی
هیدروکینون ممکن است ناخن‌ها را نارنجی‌رنگ کند. به همین دلیل باید از تماس ناخن با فراورده‌های حاوی هیدروکینون پرهیز کرد.
گاهی
در اثر استفاده از این فراورده التهاب پوستی اتفاق می‌افتد که با قرمزی و
خارش پوست خود را نشان می‌دهد؛ ولی چنین عارضه‌ای شایع نیست. در این موارد
باید درمان را قطع و با متخصص پوست مشورت کرد.
رتینوئیک اسید
تأثیر رتینوئیک اسید روی پیری پوست و آکنه در مقاله دیگری به‌طور مفصل بررسی شده است. این ماده به‌تنهایی یا به همراه روشن‌کننده‌های دیگر در روشن کردن ضایعات رنگی پوست تأثیر دارد و با غلظت‌های ۰٫۰۲۵، ۰٫۵ و ۰٫۱ درصد (فقط با تجویز پزشک) در دسترس است.
شما می‌توانید بهترین محصولات روش کننده پوست را از “داروخانه اینترنتی” داروبوم تهیه کنید.
اسید آزلائیک
این ماده از تولید ملانین در پوست جلوگیری می‌کند؛ بنابراین ماده روشن کننده ضایعات پررنگ پوست محسوب می‌شود. فراورده‌های حاوی اسید آزلائیک با غلظت‌های ۱۰، ۲۰ و ۳۰ درصد در دسترس هستند و باید مدت چندین ماه و روزی دو بار از آن‌ها استفاده شود. گزارش شده است که این دارو در ۷۰ درصد بیماران در عرض ۵ ماه باعث بهبود می‌شود. همچنین، متخصصان پوست از این ترکیب برای درمان آکنه استفاده می‌کنند. اسید آزلائیک فقط با تجویز پزشک باید مصرف شود.
آلفا هیدروکسی اسید
این ترکیب تا حدی در کمرنگ کردن ضایعات پررنگ پوست تأثیر دارد. در گذشته، خواص روشن کننده به عصاره‌های میوه‌ها و سبزیجات خاصی نسبت داده می‌شد (به‌خصوص خیار، مرکبات و توت‌فرنگی). اگر این تأثیر واقعی باشد، به علت وجود آلفا هیدروکسی اسید در این عصاره‌ها و میوه‌هاست. آلفا هیدروکسی اسیدها به‌طور مفصل در مقاله دیگری مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.
فراورده‌های دیگر
مواد دیگری که برای روشن کردن ضایعات پررنگ پوست استفاده می‌شوند، عبارتند از:
- شیرین بیان
- عصاره گیاه لیکوریس که از ریشه آن به دست می‌آید.
- کوجیک اسید که از مخمر به دست می‌آید و از تولید ملانین در پوست جلوگیری می‌کند (این ماده اولین بار در صنایع بهداشتی ژاپن تولید و بعد در نقاط دیگر جهان نیز از آن استفاده شد).
در صنایع آرایشی اخیراً مواد دیگری نیز برای روشن کردن پوست ساخته شده است که چون نسبتاً جدید هستند، قضاوت در مورد اثر آن‌ها مشکل است. از میان این مواد جدید می‌توان به آربوتین، ۴-تیوزورسین و عصاره‌های مختلف گیاهی مثل عصاره گیاهان بابونه، گانودرما و چای سبز اشاره کرد. تا چند دهه قبل روشن پذیرفته شده برای درمان ضایعات پوستی، استفاده از نمک‌های جیوه بود؛ اما امروزه به دلیل عوارض جانبی از این ترکیبات استفاده نمی‌شود؛ این مواد شدیداً سمی هستند. پراکسید هیدروژن (آب اکسیژنه) هم ملانین را اکسیده و روشن می‌کند ولی معمولاً کسی از آن برای کمرنگ کردن پوست استفاده نمی‌کند؛ زیرا باعث التهاب پوستی می‌شود. کاربرد اصلی آب اکسیژنه (در قرص‌های اکسیژنه) روشن کردن مو است.
درمان های تخصصی لک های پوستی
پزشک متخصص پوست ممکن است از روش‌های دیگری نیز برای کمرنگ کردن ضایعات پوستی استفاده کند. ممکن است این روش‌ها از درمان‌هایی که تا اینجا توضیح داده شد مؤثرتر باشند. از میان انواع مختلف این درمان‌ها به موارد زیر اشاره می‌کنیم:
- منجمد کردن (فریز کردن) ضایعه با نیتروژن مایع
- درمان با لیزر
- تری کلرواستیک اسید (TCA)
متخصص
پوست بر اساس نوع ضایعه و پیشینه پزشکی بیمار، درمان را انتخاب می‌کند.
مثلاً برای لکه‌های پیری که از یک سری لکه تیره کوچک و جدا از هم در مناطقی
مثل پشت دست و روی زمینه وسیعی از پوست سالم تشکیل شده است، به نظر می‌رسد
بهترین راه اسپری کردن نیتروژن مایع و فریز کردن تک‌تک ضایعات باشد. این
روش معمولاً بر استفاده طولانی‌مدت از مواد روشن کننده بر پشت دست که بیشتر
قسمت‌های آن پوست نرمال است، ترجیح دارد.
توجه داشته باشید که پیلینگ
پوست هم ممکن است در درمان لکه‌های تیره مؤثر باشد. میزان بهبود به عمق
پیلینگ، فراورده مورد استفاده، نوع ضایعه پوستی و میزان پررنگی آن بستگی
دارد.
نتیجه:
ضایعات پررنگ پوست در پزشکی ضایعات هیپرپیگمانته نام
دارند و شامل کک و مک، لکه‌های پیری، ملاسما یا لکه بارداری و ضایعات دیگر
می‌شود. برای درمان این ضایعات، از مواد مختلفی می‌توانیم استفاده کنیم؛ از
جمله هیدروکینون، رتینوئیک اسید، آلفا هیدروکسی اسید، شیرین بیان، عصاره
گیاه لیکوریس، کوجیک اسید و … هر ماده را می‌توان به‌تنهایی یا به همراه
مواد دیگر استفاده کرد؛ مثلاً یکی را صبح و دیگری را شب. درهرحال، با دیدن
ضایعات پررنگ پوستی، دو کار باید انجام شود:
- پرهیز از آفتاب تا حد ممکن
- مراجعه به متخصص پوست
قرص روشن کننده پوست
قرص پیگمنتا مکمل خوراکی است که برای تقویت و جوانسازی پوست مصرف می شود. پیگمنتا به طور تخصصی بر روشن سازی و شفافیت پوست کار می کند. ترکیبات بکار رفته در مکمل پیگمنتا برای کاهش چین و چروک های پوستی نیز مفید است. عصاره دانه انگور، ویتامین C، ویتامین E، گلوگاتیون و آلفا لیپوئیک مواد موثره موجود در کپسول پیگمنتا هستند.
