آنچه در این مقاله می خوانید:
کمبود ویتامین D از بیماری های رایج است که استخوان ها و عضلات را درگیر می کند. این مشکلات بیشتر مبتلابه افراد بالای ۶۵ سال و افرادی است که پوست تیره دارند. اما مشکل به همین جا ختم نمی شود؛ متاسفانه امروزه زنان و مردان در سنین مختلف دچار کمبود ویتامین دی هستند که حتی ممکن است از آن اطلاع نداشته باشند. در این مقاله از مجله اطلاعات دارویی داروبوم قصد داریم ابتدا نشانه های کمبود ویتامین D را بررسی کنیم، سپس به عوارض کمبود ویتامین D در بدن بپردازیم و در آخر راه های درمان کمبود ویتامین D را معرفی کنیم.
فهرست مطالب
کمبود ویتامین دی چیست؟
کمبود ویتامین D به این معنی است که بدن به مقدار کافی ویتامین D ندارد. کمبود ویتامین دی در درجه اول باعث ایجاد مشکلاتی در استخوان ها و ماهیچه های شما می شود. ویتامین D یک ویتامین ضروری است که بدن شما برای رشد و نگهداری طبیعی استخوان از آن استفاده می کند. ویتامین D همچنین در سیستم عصبی، سیستم اسکلتی عضلانی و سیستم ایمنی نقش دارد.
از هر ۳ بزرگسال ۱ نفر کمبود خفیف، متوسط یا شدید ویتامین D است. نوزادان، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان ۱۹ تا ۵۰ ساله باید ۵ میکروگرم ویتامین D در روز دریافت کنند. بزرگسالان ۵۱ تا ۷۰ ساله باید ۱۰ میکروگرم ویتامین D و افراد بالای ۷۰ سال باید ۱۵ میکروگرم ویتامین D در روز برخوردار باشند.
آیا کمبود ویتامین دی خطرناک است ؟
کمبود ویتامین D منجر به از دست دادن تراکم استخوان می شود که پوکی استخوان و شکستگی استخوان را در پی دارد. کمبود شدید ویتامین D همچنین می تواند منجر به بیماری های دیگر شود. در کودکان باعث راشیتیسم می شود. راشیتیسم نرمی و خم شدن استخوان ها است که بیماری نادری است.
علت کمبود ویتامین D چیست؟
ممکن است به دلایل مختلفی دچار کمبود ویتامین D شوید:
۱- ویتامین D کافی در رژیم غذایی خود دریافت نمی کنید.
۲- ویتامین D کافی را به دلیل مشکل سوء جذب از غذا جذب نمی کنید.
۳- به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نمی گیرید.
۴- کبد یا کلیه هایتان نمی توانند ویتامین D را به شکل فعال آن در بدن تبدیل کنند.
۵- داروهایی مصرف می کنید که با توانایی بدن شما برای تبدیل یا جذب ویتامین D تداخل دارد.
چه کسانی در معرض کمبود ویتامین D هستند؟
برخی از افراد بیشتر از سایرین در معرض خطر کمبود ویتامین D هستند. این افراد در گروه های زیر قرار می گیرند.
۱- شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، زیرا شیر انسان منبع ضعیف ویتامین D است. اگر نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود، هر روز یک مکمل حاوی ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D به نوزاد بدهید.
۲- کسانی که به اندازه کافی غذاهای حاوی ویتامین D (مانند کنسرو ماهی تن و شیر گاو غنی شده) مصرف نمی کنند.
۳- افراد مسن، زیرا پوست آنها در مواجهه با نور خورشید به اندازه کافی ویتامین D نمی‌سازد و کلیه‌های آنان نیز کمتر قادر به تبدیل ویتامین D به فرم فعال آن می باشد.
۴- افرادی دارای پوست تیره که توانایی کمتری در تولید ویتامین D از خورشید دارند.
۵- افراد مبتلا به اختلالاتی مانند بیماری کرون یا بیماری سلیاک که چربی را به درستی مدیریت نمی کنند، زیرا ویتامین D برای جذب به چربی نیاز دارد.
۶- افراد خیلی چاق، زیرا چربی بدن آنها به ویتامین D متصل شده و از ورود آن به خون جلوگیری می کند.
۷- افرادی که جراحی بای پس معده انجام داده اند.
۸- افراد مبتلا به پوکی استخوان.
۹- افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه یا کبد که متابولیسم ویتامین D را به شکل فعال آن تحت تاثیر قرار می دهند
۱۰- افراد مبتلا به هیپرپاراتیروئیدیسم (هورمونی است که سطح کلسیم بدن را کنترل می کند و بیش از حد ترشح می شود)
۱۱- افراد مبتلا به سارکوئیدوز، سل، هیستوپلاسموز یا سایر بیماری های گرانولوماتوز (بیماری همراه با گرانولوم، مجموعه سلول های ناشی از التهاب مزمن)
۱۱- افرادی که داروهایی مصرف می کنند که تجزیه ویتامین D را افزایش می دهند (مانند داروهای ضد تشنج)
۱۲- افراد مبتلا به لنفوم (نوعی سرطان)
۱۳- افرادی که از داروهایی استفاده می کنند که بر متابولیسم ویتامین D تأثیر می گذارد، مانند کلستیرامین (داروی کلسترول)، داروهای ضد تشنج، گلوکوکورتیکوئیدها، داروهای ضد قارچ و داروهای HIV/AIDS. اگر در معرض خطر کمبود ویتامین D هستید با پزشک صحبت کنید تا برایتان آزمایش خون بنویسد تا میزان ویتامین D را موجود در بدنتان را اندازه گیری کند.
علائم و نشانه های کمبود ویتامین D
بیشتر بیماران مبتلا به کمبود ویتامین D بدون علامت هستند، با این حال اگر بدون دلیل احساس خستگی می کنید، استخوان هایتان درد می کند، ضعف عضلانی یا تغییرات خلقی دارید، علامت آن است که احتمالا کمبود ویتامین دی دارید.
علائم کمبود ویتامین D در اغلب موارد شامل موارد زیر است:
- خستگی
- خوب نخوابیدن
- بدن درد
- درد استخوان
- کمبود ویتامین دی و چاقی
- افسردگی یا احساس غم و اندوه
- ریزش مو
- ضعف عضلانی
- از دست دادن اشتها
- سیستم ایمنی ضعیف
- کمبود ویتامین دی و بدن درد
- پوست رنگ پریده
عوارض کمبود ویتامین D در بدن
احتمالا می خواهید بدانید کمبود ویتامین دی چه عوارضی دارد؟ جدی ترین عوارض کمبود ویتامین D عبارتند از:
۱- سطوح پایین کلسیم خون (هیپوکلسمی).
۲- سطوح پایین فسفات خون (هیپوفسفاتمی).
۳- راشیتیسم (نرم شدن استخوان ها در دوران کودکی).
۴- استئومالاسی (نرم شدن استخوان در بزرگسالان).
خوشبختانه همه این شرایط قابل درمان هستند. با اینکه راشیتیسم قابل درمان است، اما مهم ترین نکته درمان آن در اسرع وقت است. در صورت عدم درمان، موارد خفیف تر راشیتیسم می تواند منجر به آسیب استخوان برای طولانی مدت شود که خود از رشد مناسب استخوان ها جلوگیری می کند. موارد شدیدی که درمان نمی شوند می توانند منجر به تشنج، آسیب قلبی و مرگ شوند.
خبر خوب این است که به لطف شیر خشک غنی شده با ویتامین D و شیر گاو غنی شده، راشیتیسم بسیار غیر معمول است.
کمبود ویتامین D در زنان
از آنجایی که ویتامین D برای استفاده صحیح از کلسیم و ساخت استخوان در بدن بسیار مهم است، زنان بالای ۴۰ سال باید مقادیر کافی ویتامین D دریافت کنند.
مطالعات نشان داده است که ویتامین D تأثیر مثبتی بر خلق و خو دارد. از آنجایی که تغییرات خلقی پیش از یائسگی رایج است، میزان کافی ویتامین دی در بدن زنان مشکلات خلقی را به حداقل می رساند.
بیش از هزاران مطالعه ارتباط میان ویتامین D و پیشگیری از حدود ۳۰ نوع سرطان به ویژه سرطان روده بزرگ، پروستات و سینه را نشان می دهد.
کمبود ویتامین D در مردان
ویتامین D به کاهش چربی شکمی و جلوگیری از افزایش وزن در مردان کمک می کند. مصرف زیاد ویتامین D باعث افزایش سطح لپتین می شود، هورمونی که به بدن هشدار می دهد تا غذا نخورد. تحقیقات همچنین کمبود ویتامین D را با مقاومت به انسولین مرتبط می‌داند که منجر به گرسنگی مفرط می‌شود و نیاز به پرخوری را افزایش می‌دهد.
ویتامین D به تقویت میل جنسی مردان کمک می کند. افزایش ویتامین D در بدن به طور مستقیم سطح تستوسترون را افزایش می دهد. سطح تستوسترون بالاتر مردانگی را افزایش می دهد و بر میل جنسی تأثیر مثبت می گذارد.
ویتامین D با حفظ فولیکول موی سالم، نقش مهمی در پیشگیری از ریزش مو ایفا می کند. ویتامین D همچنین به جذب کلسیم به ترشح هورمون هایی مانند بیوتین روی پرپشتی و رشد موها اثر می گذارد.
مطالعات نشان داده اند که مکمل ویتامین D و کلسیم فشار خون را در افراد مبتلا به فشار خون کاهش می دهد.
کمبود ویتامین D در کودکان
کمبود ویتامین D در کودکان می تواند باعث ایجاد راشیتیسم شود. به طور مشابه کمبود ویتامین D در بزرگسالان به صورت استئومالاسی یا نرم شدن استخوان ها ظاهر می شود. استئومالاسی منجر به تراکم استخوان ضعیف و ضعف عضلانی می شود.
درمان کمبود ویتامین D
برای جبران کمبود ویتامین دی باید از منابع حاوی ویتامین دی کمک بگیرید. سه مورد از بهترین منابع ویتامین D شامل نور آفتاب، مصرف غذاهای حاوی ویتامین دی و قرص های ویتامین D است.
برای کمبود ویتامین دی چی بخوریم؟ رژیم غذایی غنی از ویتامین دی تاثیر بسزایی در تامین این ویتامین حیاتی در بدن دارد. تخم مرغ منبع غنی ویتامین D است. هنگام مصرف تخم مرغ، به یاد داشته باشید که مغذی ترین قسمت تخم مرغ یعنی زرده تخم مرغ را بخورید. می توانید با مصرف روزانه یک تخم مرغ، ۱۰ درصد دوز توصیه شده از این ویتامین را دریافت کنید.
ماهی تن و قزل آلا دارای منبع بالایی از ویتامین D هستند. توجه داشته باشید که ماهی های چرب حاوی ویتامین D بیشتری نسبت به ماهی های کمتر روغنی هستند.
پنیر یکی از بهترین غذاهای غنی از ویتامین D است. خوردن بیشتر پنیر ساده ترین و خوشمزه ترین راه حل برای رفع کمبود ویتامین D است. از بین همه پنیرها، پنیر ریکوتا بالاترین منبع ویتامین D است.
سخن پایانی
مصرف بیش از حد هر چیزی می تواند عوارض را به دنبال داشته باشد. این قاعده درباره ویتامین D نیز حاکم است. مصرف بیش از حد ویتامین D ممکن است موجب حالت تهوع، کم اشتهایی، یبوست، کاهش وزن، ضعف و آسیب کلیه شود. به یاد داشته باشید که ویتامین دی را بیش از ۴۰۰۰ واحد بین المللی در روز مصرف نکنید، خواه از طریق آفتاب گرفتن، مواد غذایی و یا مکمل ها باشد.
کمبود ویتامین دی توسط بسیاری از پزشکان و متخصصان تغذیه به عنوان یک بیماری جدی پزشکی تایید شده است. ویتامین D نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی و دیابت دارد و در نهایت باعث رشد سلول ها و تقویت سیستم ایمنی بدن می شود. پزشکان معمولا قرص ویتامین D را برای درمان کمبود ویتامین D تجویز می کنند. اما اصلاح رژیم غذایی نباید فراموش شود.