آنچه در این مقاله می‌خوانید:
گلبول‌های قرمز خون، وظیفه حیاتی حمل اکسیژن را بر عهده دارند و این کار را به کمک هموگلوبین انجام می‌دهند. هموگلوبین پروتئینی است که قابلیت اتصال به اکسیژن را دارد. میزان کافی هموگلوبین برای رساندن اکسیژن لازم به تمام نقاط بدن و حفظ عملکرد سالم متابولیسم ضروری است. از این رو، MCH (میانگین هموگلوبین سلولی) که نشان‌دهنده میانگین مقدار هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز است، اهمیت ویژه‌ای در بررسی‌های آزمایشگاهی پیدا می‌کند.
فهرست مطالب
MCH (میانگین هموگلوبین سلولی) چیست؟
MCH (میانگین هموگلوبین سلولی)، یکی از معیارهای کلیدی در آزمایش خون کامل (CBC) است. این شاخص مقدار متوسط هموگلوبین (پروتئین حمل‌کننده اکسیژن) را در هر گلبول قرمز نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، ام اچ سی به پزشکان کمک می‌کند تا درک کنند که هر یک از گلبول‌های قرمز شما به طور میانگین چه میزان از این پروتئین حیاتی را در خود جای داده است.
بیشتر بخوانید: هموگلوبین چیست؟
میزان MCH چقدر باید باشد؟
MCH بر اساس میزان هموگلوبین موجود در هر سلول و با واحد پیکوگرم بر سلول (pg/cell) گزارش می‌شود. برای محاسبه آن، کل هموگلوبین خون (بر حسب پیکوگرم) را بر تعداد گلبول‌های قرمز تقسیم می‌کنند تا میانگین هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز به دست آید.
زمانی که نتیجه آزمایش ام اچ سی MCH در بازه مشخصی که به آن محدوده مرجع گفته می‌شود قرار گیرد، طبیعی محسوب می‌شود. هر مقداری خارج از این محدوده، غیرطبیعی است.
محدوده‌های مرجع MCH بسته به سن و گاهی اوقات آزمایشگاه متفاوت است، اما به طور کلی مقادیر طبیعی به شرح زیر هستند:
محصول پیشنهادی: برای اطلاع از قیمت مکمل کمخونی کودکان روی لینک کلیک کنید.
MCH پایین چیست؟
وقتی MCH در آزمایش خون شما پایین‌تر از حد معمول باشد، به این معنی است که هر یک از گلبول‌های قرمزتان، هموگلوبین کمتری نسبت به حالت طبیعی در خود دارد. اگر این مقدار به ۲۶ پیکوگرم یا کمتر برسد، گلبول‌های قرمز کوچک‌تر و رنگ‌پریده به نظر می‌رسند. از آنجا که کاهش MCH می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد و پیامدهای مهمی برای سلامتی به دنبال آورد، نباید آن را نادیده گرفت.
نشانه‌ها و علائم MCH پایین چه هستند؟
از آنجایی که MCH پایین به طور مستقیم با اندازه گلبول‌های قرمز و توانایی آن‌ها در حمل هموگلوبین در ارتباط است، کاهش آن می‌تواند به بروز طیف وسیعی از علائم در بدن منجر شود. نشانه‌های MCH پایین عبارتند از:
خستگی و ضعف: به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی به سلول‌ها، سطح انرژی بدن افت کرده و احساس خستگی مداوم و بی‌حالی به وجود می‌آید.
رنگ‌پریدگی پوست: کاهش هموگلوبین در گلبول‌های قرمز باعث می‌شود که آن‌ها رنگ‌پریده‌تر به نظر برسند و در نتیجه پوست نیز رنگ خود را از دست بدهد.
تنگی نفس: پایین آمدن سطح اکسیژن در خون می‌تواند به مشکلات تنفسی و احساس تنگی نفس منجر شود.
سرگیجه: وقتی ام اچ سی کم است، اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد و این کمبود اکسیژن می‌تواند باعث سرگیجه شود.
تپش قلب: در صورت نرسیدن اکسیژن کافی به بدن، قلب برای جبران این کمبود، فعالیت بیشتری می‌کند که نتیجه آن تپش قلب است.
بی‌حسی و گزگز: عدم رسیدن اکسیژن به بخش‌هایی از بدن مانند دست‌ها و پاها، می‌تواند باعث احساس بی‌حسی یا گزگز در این نواحی شود.
مشکلات تمرکز: سطوح ناکافی اکسیژن می‌تواند بر عملکرد شناختی تأثیر منفی گذاشته و در تمرکز و توجه مشکل ایجاد کند.
علل MCH پایین چه هستند؟
یکی از رایج‌ترین دلایل MCH پایین، کمخونی ناشی از فقر آهن است، اما این وضعیت می‌تواند ریشه‌های دیگری نیز داشته باشد. دلایل اصلی پایین بودن MCH شامل موارد زیر است:
کمخونی فقر آهن: این نوع شایع از کمخونی، مانع از تولید هموگلوبین کافی در گلبول‌های قرمز می‌شود. وقتی بدن به اندازه کافی آهن دریافت نکند، نمی‌تواند هموگلوبین کافی بسازد و در نتیجه MCH کاهش می‌یابد.
کمبود ویتامین B12 یا فولات (اسید فولیک): کمبود این ویتامین‌ها می‌تواند باعث بزرگ‌تر شدن غیرطبیعی گلبول‌های قرمز شود که به آن کمخونی مگالوبلاستیک می‌گویند و در نهایت MCH را پایین می‌آورد.
تالاسمی: این یک بیماری خونی ارثی است که باعث می‌شود خون هموگلوبین کمتری نسبت به حد طبیعی داشته باشد. در افراد مبتلا به تالاسمی، گلبول‌های قرمز معمولاً کوچک‌تر بوده و هموگلوبین کمتری دارند.
کمخونی سیدروبلاستیک: این بیماری مغز استخوان، مانع از تولید گلبول‌های قرمز سالم به تعداد کافی می‌شود که در نتیجه MCH پایین می‌آید.
بیماری‌های مزمن: برخی بیماری‌های التهابی مزمن، انواع سرطان‌ها و بیماری‌های کلیوی می‌توانند در تولید کافی گلبول‌های قرمز سالم اختلال ایجاد کرده و به کاهش MCH منجر شوند.
سایت معتبر verywellhealth در رابطه با خونریزی و پائین بودن MCH اینگونه بیان می‌کند:
Blood loss caused by an injury, surgery, heavy menstrual bleeding, or other conditions can cause a steep drop in red blood cells.
از دست دادن خون به علت جراحت، جراحی، خونریزی شدید قاعدگی یا سایر شرایط می‌تواند باعث افت ناگهانی گلبول‌های قرمز شود.
MCH پایین چگونه درمان می‌شود؟
درمان MCH پایین به علت اصلی آن بستگی دارد و اولویت با برطرف کردن مشکل زمینه‌ای است. در صورت کمخونی فقر آهن، معمولاً درمان شامل مصرف قرص آهن و تغییر در عادات غذایی است. اگر علت، کمبود ویتامین B12 یا فولات باشد، این ویتامین‌ها را می‌توان با استفاده از مکمل‌ها (قرص، شربت یا قطره آهن متناسب با سن) یا مصرف غذاهای غنی از آن‌ها جبران کرد.
اگر ام اچ سی پایین بدون درمان رها شود، می‌تواند به عوارض جدی برای سلامتی، مانند بیماری‌های قلبی و مشکلات تنفسی منجر شود. بنابراین، در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، مراجعه فوری به پزشک و آغاز درمان به موقع، از اهمیت بالایی برخوردار است.
MCH بالا چیست؟
MCH بالا نشان‌دهنده وضعیتی است که در آن، هر گلبول قرمز به طور متوسط، هموگلوبین بیشتری از حد طبیعی در خود جای داده است. با توجه به اینکه محدوده طبیعی MCH معمولاً بین ۲۷ تا ۳۳ پیکوگرم (pg) است، مقادیر بالاتر از ۳۴ pg معمولاً غیرعادی و بالا تلقی می‌شوند. از آنجا که MCH بالا می‌تواند به مشکلات جدی برای سلامتی منجر شود، شناسایی و درمان آن اهمیت زیادی دارد.
علائم MCH بالا چه هستند؟
اغلب، MCH بالا خود به تنهایی علائم مشخصی ایجاد نمی‌کند و ممکن است به طور اتفاقی در یک آزمایش خون معمول کشف شود. با این حال، بسته به علت زمینه‌ای، MCH بالا می‌تواند با نشانه‌های متفاوتی همراه باشد:
کمبود ویتامین‌ها: اگر علت MCH بالا، کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک باشد، ممکن است فرد دچار خستگی، بی‌حالی، تنگی نفس، سرگیجه و تپش قلب شود.
هموگلوبینوپاتی‌ها: در صورت ارتباط MCH بالا با اختلالات ژنتیکی هموگلوبین (هموگلوبینوپاتی‌ها)، علائمی نظیر کمخونی، خستگی، تنگی نفس و تپش قلب قابل مشاهده است.
بیماری کبد: اگر ناشی از اختلال عملکرد کبد باشد، ممکن است علائمی چون زردی پوست، خارش، درد شکم، کاهش وزن و بثورات پوستی بروز کند.
سایر بیماری‌ها: MCH بالا که به دلیل بیماری‌های خونی دیگر مانند لوسمی، اختلالات میلوپرولیفراتیو، کمخونی همولیتیک یا تالاسمی ایجاد شده باشد، علائم مرتبط با همان بیماری‌ها را نشان خواهد داد.
علل MCH بالا چه هستند؟
شایع‌ترین دلیل MCH بالا، کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک است که می‌تواند منجر به اختلال در تکامل طبیعی گلبول‌های قرمز شود؛ در نتیجه، گلبول‌های قرمز بزرگ‌تر از حد معمول شده و هموگلوبین بیشتری حمل می‌کنند. برخی از دلایل اصلی MCH بالا عبارتند از:
کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک: این کمبودها مانع از رشد صحیح گلبول‌های قرمز شده و می‌توانند MCH را بالا ببرند.
مصرف مزمن الکل: نوشیدن طولانی‌مدت الکل می‌تواند باعث رشد غیرطبیعی گلبول‌های قرمز و در نتیجه افزایش ام اچ سی شود.
بیماری کبد: اختلال در عملکرد کبد بر روند تولید گلبول‌های قرمز تأثیر گذاشته و می‌تواند به MCH بالا منجر شود.
هموگلوبینوپاتی‌ها: این اختلالات ژنتیکی که بر ساختار هموگلوبین تأثیر می‌گذارند، می‌توانند میزان هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز را افزایش داده و MCH را بالا ببرند.
سایر بیماری‌های خونی: MCH بالا می‌تواند با بیماری‌های خونی دیگری مانند لوسمی، اختلالات میلوپرولیفراتیو، کمخونی همولیتیک یا تالاسمی نیز مرتبط باشد.
MCH بالا چگونه درمان می‌شود؟
درمان MCH بالا، دقیقاً مانند MCH پایین، به علت اصلی آن بستگی دارد. اگر علت، کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک باشد، تجویز مکمل‌های ویتامینی راهکار اصلی است. در صورتی که مصرف زیاد الکل عامل باشد، درمان‌های مربوط به اعتیاد به الکل توصیه می‌شود. برای سایر بیماری‌های زمینه‌ای، درمان همان بیماری‌ها برای رفع MCH بالا ضروری است. در مورد بیماری‌های خونی ارثی مانند اسفروسیتوز، ممکن است روش‌هایی چون انتقال خون یا جراحی برداشتن طحال (اسپلنکتومی) برای کنترل MCH بالا در نظر گرفته شود.
از آنجا که تغییرات MCH (چه بالا و چه پایین) در صورت عدم درمان می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد، ضروری است به محض مشاهده علائم، فوراً به پزشک مراجعه کرده و روند درمان را آغاز کنید.
سوالات متداول
۱- MCH همان MCHC در آزمایش خون است؟
خیر، MCH با MCHC در آزمایش خون یکی نیستند، اما هر دو از شاخص‌های مهم مربوط به هموگلوبین در گلبول‌های قرمز هستند که در آزمایش خون کامل (CBC) اندازه‌گیری می‌شوند. MCH به مقدار کلی هموگلوبین در یک گلبول قرمز می‌پردازد. MCHC به غلظت یا تراکم هموگلوبین در یک گلبول قرمز (با در نظر گرفتن حجم سلول) می‌پردازد.
سخن پایانی
ام اچ سی MCH، که معیاری مهم در آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است، میانگین میزان هموگلوبین موجود در هر گلبول قرمز را مشخص می‌کند. برای بزرگسالان، مقادیر ۲۷ تا ۳۱ پیکوگرم بر سلول طبیعی تلقی می‌شود. اگر MCH پایین باشد، می‌تواند نشانه‌ای از کمخونی میکروسیتیک (مانند کمخونی ناشی از فقر آهن)، مشکلات کبدی یا کلیوی، خونریزی یا تالاسمی باشد. در مقابل، MCH بالا ممکن است به کمخونی ماکروسیتیک، پلی‌سیتمی ورا یا کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید اشاره داشته باشد. پزشک شما با در نظر گرفتن MCH در کنار سایر بررسی‌های بالینی، علت دقیق این تغییرات را تشخیص خواهد داد.