آنچه در این مقاله می خوانید:
دمانس یا زوال عقل از دست دادن مهارت های ذهنی است که بر زندگی روزمره تأثیر می گذارد. با افزایش سن، احتمال ابتلا به زوال عقل افزایش می یابد. اما نه به این معنی که همه افراد به آن دچار می شوند. بیماری هایی که تحت عنوان کلی دمانس گروه بندی می شوند، در اثر تغییرات غیرطبیعی مغز ایجاد می شوند. آلزایمر شایع ترین نوع زوال عقل است. در این مقاله از مجله داروبوم درباره دمانس، علل، علائم و راه های پیشگیری و حمایتی آگاهی کسب کنید.
بیماری دمانس بر مغز تأثیر می گذارد و باعث مشکلات حافظه، تفکر و رفتار می شود. دمانس یا زوال عقل یک بیماری پیشرونده است، بنابراین با گذشت زمان بدتر می شود. این اختلال می تواند قسمت های مختلف مغز را تحت تاثیر قرار دهد. برخی از افراد مبتلا به دمانس ممکن است در به خاطر سپردن چیزها مشکل داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است با انجام وظایفی که قبلاً به راحتی انجام می دادند، مشکل داشته باشند.
انواع مختلفی از زوال عقل وجود دارد. هر یک می تواند افراد را متفاوت تحت تاثیر قرار دهد. متاسفانه در حال حاضر هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد.
فهرست مطالب
علائم و نشانه های بیماری دمانس چیست؟
علائم دمانس می تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد. به طور معمول افراد مبتلا به زوال عقل با یک یا چند مورد از موارد زیر مشکل دارند:
- نارسایی حافظه
- توجه
- ارتباط
- استدلال، قضاوت و حل مسئله
- مشکلات بینایی مانند درک عمق، پردازش نشانه های بصری یا تشخیص اشیا
- کاهش توانایی در حفظ چند کار به طور همزمان و تقسیم توجه بین آنها
- مشکلات در درک یا بیان زبان
- مشکل در درک جهت گیری فضایی
- اختلال در عملکرد اجرایی
- رمزگشایی نادرست نشانه های غیرکلامی دیگران
علل ابتلا به دمانس چیست؟
دمانس یک سندرم است، نه یک بیماری خاص. به این معنی که ویژگی‌های بالینی زوال عقل، که امروزه اختلال عصبی شناختی اصلی نامیده می‌شود، می‌تواند ناشی از هر یک از گروه بزرگی از آسیب‌ها، عفونت‌ها یا بیماری‌ها باشد. علل ابتلا به دمانس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بیماری آلزایمر
- اختلال شناختی عروقی
- زوال عقل با بدن های لوی
- دمانس فرونتومپورال
- بیماری پارکینسون
- بیماری هانتینگتون
- اچ‌آی‌وی
- آسیب مغزی تروماتیک
تشخیص زوال عقل
علائمی که ممکن است به زوال عقل اشاره کنند عبارتند از:
- گم شدن در یک محله آشنا.
- استفاده از کلمات غیر معمول برای اشاره به اشیاء آشنا.
- فراموش کردن نام یکی از اعضای نزدیک خانواده یا دوست.
- فراموش کردن خاطرات قدیمی
- ناتوانی در انجام وظایف معمول به تنهایی
در صورت مشاهده هر یک از این علائم یا نشانه ها به پزشک مراجعه کنید. هرچه زودتر بفهمید که چه چیزی باعث این تغییرات شده است، زودتر می توانید برای تشخیص و جلوگیری از پیشروی بیماری اقدام کنید.
تست های تصویربرداری
تست های تصویربرداری مغز مانند سی تی اسکن و ام آر آی نیز احتمالاً لازم باشد. این آزمایش‌ها ممکن است تومورهای مغزی، هیدروسفالی با فشار طبیعی یا سایر شرایطی را که می‌تواند باعث از دست دادن توانایی‌های ذهنی شود، رد کند.
ام آر آی و سی تی اسکن همچنین می توانند شواهدی از سکته مغزی ناشی از زوال عقل عروقی را نشان دهند.
CT انتشار تک فوتون (SPECT) و اسکن PET می تواند به شناسایی چندین اشکال زوال عقل از جمله دمانس عروقی و دمانس فرونتوتمپورال کمک کند.
انواع دمانس یا زوال عقل چیست؟
هر نوع دمانس یا زوال عقل ویژگی ها و علل خاص خود را دارد. شایع ترین انواع زوال عقل عبارتند از:
۱- بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر ۶۰ تا ۸۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می دهد. سلول های آسیب دیده مغز که با تجمع پروتئین های غیر طبیعی در مغز مشخص می شود بر حافظه، تفکر و رفتار تأثیر می گذارد. علائم در نهایت آنقدر شدید می شوند که فرد در انجام کارهای روزمره دچار اختلال می شود. برخلاف تصور عامه آلزایمر جزء طبیعی پیری نیست. اما بزرگترین خطر شناخته شده با افزایش سن است و اکثر مبتلایان به آلزایمر افراد بالای ۶۵ سال هستند.
۲- زوال عقل لیوی بادی
بیماری لیوی بادی (Lewy body dementia) دومین شکل شایع زوال عقل بعد از بیماری آلزایمر است. زوال عقل لووی نوعی اختلال مغزی است که به دلیل تجمع پروتئین های غیرطبیعی در مغز به نام اجسام لویی ایجاد می شود. این اختلال می تواند منجر به مشکلاتی در تفکر، حرکت، رفتار، خواب و خلق و خو شود. توهمات بصری یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند، از علامت های رایج این بیماری است و معمولا در اوایل ابتلا بروز می یابند. این نوع اختلال پیشرونده است، به این معنی که علائم به آرامی شروع شده و با گذشت زمان بدتر می شوند.
۳- زوال عقل عروقی
دمانس عروقی (Vascular Dementia) کاهش مهارت های فکری (استدلال، برنامه ریزی، قضاوت، حافظه) ناشی از شرایطی است که جریان خون را به نواحی مختلف مغز مسدود یا کاهش می دهد و مغز را از اکسیژن و مواد مغذی محروم می کند. زوال عقل عروقی نیز می تواند بسیار تدریجی ایجاد شود، درست مانند بیماری آلزایمر. علاوه بر این، بیماری عروقی و بیماری آلزایمر اغلب با هم بروز می‌کنند.
۴- فراموشی پیشانی-گیجگاهی
در زوال عقل فرونتوتمپورال (Frontotemporal dementia) لوب های پیشانی و تمپورال مغز کوچک می شوند. این نواحی از مغز با شخصیت، رفتار و زبان مرتبط هستند. علائم بستگی به این دارد که کدام قسمت از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است. برخی از افراد مبتلا به زوال عقل پیشانی-گیجگاهی تغییراتی در شخصیت خود دارند. آنها از نظر اجتماعی نامتعادل به نظر برسند و ممکن است تکانشی یا از نظر احساسی بی تفاوت باشند. برخی دیگر نیز توانایی استفاده صحیح از زبان را از دست می دهند.
جدول معرفی انواع دمانس
زوال عقل در جوانی چیست؟
زوال در جوانی به هر شکلی از زوال عقل گفته می شود که در افراد بین ۱۴ تا ۶۵ سال رخ می دهد. گاهی اوقات به آن زوال عقل زودرس نیز گفته می شود. زوال عقل در جوانی علائمی مشابه با زوال عقل در افراد مسن دارد؛ از جمله از دست دادن حافظه و مشکل در انجام کارهای روزمره و تصمیم‌گیری و حل مسئله. این بیماری می تواند زندگی افراد مبتلا را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. رایج ترین علت زوال عقل در جوانی ناشی از مشکلات ژنتیکی و اختلال در بیان برخی ژن هاست. تحقیقاتی وجود دارد که نشان می دهد آسیب های مغزی در جوانی یا برخی اختلالات ذهنی و افسردگی عامل زوال عقل در جوانان به شمار می رود.
تفاوت دمانس و آلزایمر
دمانس یک اصطلاح کلی است اما آلزایمر یکی از انواع شایع این بیماری است. دمانس شامل گروهی از علائم است که با کاهش حافظه، قدرت تفکر و استدلال یا مهارت‌های ذهنی دیگر بروز می یابد اما آلزایمر در همان ابتدا روی مناطقی از مغز اثر می‌گذارد که با کاهش حافظه و مشکل در یادگیری مرتبط هستند.
آلزایمر جزو بیماری های دژنراتیو مغز محسوب می شود که دمانس را به دنبال دارد؛ یعنی سلول های مغزی دچار تخریب می شوند.
بیشتر بخوانید: برای تهیه انواع مکمل تقویت حافظه و یادگیری به سایت داروخانه داروبوم مراجعه کنید.
طول عمر بیماران دمانس
طول عمر مبتلایان به دمانس می تواند بسته به نوع خاص دمانس، شدت بیماری، سن ابتلا، شرایط فرد و وجود بیماری های دیگر متفاوت باشد. به طور نسبی این مدت در انواع دمانس به صورت زیر است:
- بیماران مبتلا به دمانس فرونتوتمپورال معمولاً بین ۶ تا ۱۳ سال.
- افراد مبتلا به دمانس عروقی بین ۵ تا ۱۱ سال.
- بیماران دمانس لیوی بادی بین ۵ تا ۷ سال.
چگونه به بیمار دمانس کمک کنیم؟
با پیشرفت بیماری شرایط زندگی هم برای فرد مبتلا و هم مراقبان و اطرافیان او دشوار می شود. بنابراین یادگیری برخی نکات حمایت در کمک رسانی بهتر و موثرتر به این افراد سودمند خواهد بود. توجه کنید:
۱- از یک پرستار در منزل کمک بگیرید؛ پرستار برای انجام اموری مانند نظافت و حمام گرفتن، خوردن، لباس پوشاندن و … به بیمار کمک می کند.
۲- می توانید بیمار را در مراکز نگهداری به طور روزانه، شبانه یا تعطیلات نگه داری کنید تا از بیمار مراقبت کند.
۳- شرکت در فعالیت ها و تعاملات اجتماعی که مغز را تحریک می کند و عملکرد روزانه را حفظ می کند.
۴- افراد مبتلا حتما فشار خون و کلسترول خون خود را در محدوده نرمال حفظ کنند.
۵- برای افزایش آگاهی خانواده به ویژه کودکان می توان از کتاب های منتشر شده در این زمینه کمک گرفت. دو نمونه از این کتاب ها که توسط انجمن دمانس و آلزایمر ایران ترجمه و منتشر شده عبارتند از:
الف- کتاب «بوی شکلات و نکاتی در مورد بیماری آلزایمر» اثر اعظم حاج یوسفی.
ب- کتاب «سنگینی الماس» مجموعه آموزشی انجمن آلزایمر ایران برای خانواده ها و مراقبین سالمندان و بیماران مبتلا به دمانس.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به دمانس چیست؟
برای پیشگیری از بیماری دمانس موارد زیر بسیار موثر است:
۱- از نظر بدنی فعال بمانید.
۲- تغذیه سالم داشته باشید.
۳- سیگار کشیدن و نوشیدن الکل را ترک کنید.
۴- معاینات منظم پزشکی داشته باشید.
۵- کارهای روزمره و قرارهای ملاقات را بنویسید تا به شما کمک کند موارد مهم را به خاطر بسپارید.
۶- سرگرمی های خود را دنبال کنید و کارهایی را انجام دهید که از آنها لذت می برید.
۷- راه های جدیدی را برای فعال نگه داشتن ذهن خود امتحان کنید.
۸- وقت خود را با دوستان و خانواده بگذرانید و تعاملات اجتماعی را حفظ کنید.
۹- علاوه بر این ها، برخی از مکمل ها می توانند به مدیریت علائم زوال عقل کمک کنند. دو نمونه از بهترین مکمل هایی که بدون نسخه از داروخانه می توانید تهیه کنید موارد زیر هستند:
قرص منتال انرژی
این قرص آلمانی به بهبود تمرکز و تقویت حافظه کمک کرده، همچنین موجب کاهش استرس و اضطراب می شود. ترکیبات شامل ویتامین ها، مواد معدنی، کیوتن، عصاره جینکوبیلوبا، گیاهان جینسینگ و گوارانا.
قرص نروزان
مکملی تحت لیسانس انگلیس موثر برای تقویت حافظه و افزایش تمرکز حاوی ویتامین ها، مینرال ها و عصاره جینکوبیلوبا.
سخن پایانی
اگرچه پیشگیری از بیماری دمانس تقریباً غیر ممکن است اما برخی عوامل سبک زندگی سالم شناسایی شده اند که می‌توانند تخریب سلول‌های مغز مربوط به بیماری عروق مغزی و بیماری آلزایمر را در میان سایر اختلالات زوال عقل به تاخیر بیندازند. توجه به مدیریت بیماری، تغذیه، فعالیت بدنی، تعامل اجتماعی، کاهش استرس و خواب کافی، گام‌های دیگری است که همه ما می‌توانیم برای انعطاف‌پذیری و مقاومت در برابر بیماری‌های مغز برداریم. در داروخانه آنلاین داروبوم می توانید انواع مکمل های معرفی شده در این مقاله را با تخفیف تهیه کنید.