آنچه در این مقاله می خوانید:
ونوفر آهن یک از راهکارها در درمان کم خونی ناشی از فقر آهن به شمار می‌رود، به ویژه در شرایطی که نیاز به جبران سریع آهن وجود دارد یا مصرف خوراکی آن امکان‌پذیر نیست. با این حال، درمان با ونوفر باید همواره تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شده و اثربخشی دارو بهینه گردد. این مقاله از مجله داروخانه آنلاین داروبوم به بررسی جامع آمپول آهن ونوفر از جمله موارد مصرف، نحوه تجویز، عوارض جانبی و ملاحظات مهم آن می‌پردازد.
فهرست مطالب
آمپول ونوفر چیست؟
ونوفر به انگلیسی (Venofer) یک داروی تزریقی است که حاوی آهن به شکل سوکروز آهن (III) هیدروکسید کمپلکس است. این دارو برای درمان کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA) در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی (CKD) که تحت دیالیز قرار می گیرند یا از اریتروپویتین استفاده می کنند، تجویز می شود. همچنین در مواردی که نیاز به تامین سریع آهن وجود دارد، بیمار قادر به مصرف آهن خوراکی نیست یا داروهای خوراکی موثر واقع نشده، نیز استفاده می شود. ونوفر با تامین آهن مورد نیاز بدن به تولید هموگلوبین کمک کرده و در نتیجه کم خونی را بهبود می بخشد. این دارو فقط از طریق تزریق وریدی و تحت نظر پزشک یا کادر درمانی آموزش دیده تزریق می شود.
موارد احتیاط مصرف ونوفر
حساسیت دارویی: در صورت داشتن سابقه حساسیت به آهن یا هر یک از اجزای تشکیل دهنده ونوفر، از مصرف آن خودداری شود.
واکنش‌های ازدیاد حساسیت: ونوفر می‌تواند منجر به واکنش‌های ازدیاد حساسیت، از جمله واکنش‌های آنافیلاکتیک شود. در طول تزریق، بیمار باید به دقت تحت نظر باشد و در صورت بروز علائمی مانند تنگی نفس، افت فشار خون، تورم صورت یا کهیر، تزریق باید فوراً قطع و اقدامات درمانی مناسب آغاز شود.
اضافه بار آهن (Iron Overload): ونوفر باید با احتیاط در بیماران مبتلا به هموکروماتوز یا سایر اختلالات مرتبط با اضافه بار آهن مصرف شود. پایش سطح آهن خون در طول درمان توصیه می‌شود.
تجویز همزمان ونوفر که حاوی سوکروز آهن است با داروهای آهن خوراکی می‌تواند منجر به کاهش جذب آهن از طریق دستگاه گوارش شود. به نظر می‌رسد که وجود سطح بالای آهن در بدن ناشی از تزریق ونوفر، مکانیسم‌های جذب آهن خوراکی را مختل می‌کند و باعث می‌شود بدن نتواند به طور موثر از آهن موجود در داروهای خوراکی استفاده کند. به همین دلیل، معمولاً توصیه می‌شود که بین دوره درمان با ونوفر و مصرف داروهای آهن خوراکی، فاصله زمانی مناسبی رعایت شود تا از این تداخل جلوگیری شود و اثربخشی هر دو نوع درمان حفظ گردد.
به نقل از سایت drug.com:
متن انگلیسی:
Tell your doctor if you are pregnant or plan to become pregnant. Iron sucrose can harm an unborn baby if you have a severe reaction to this medicine during your second or third trimester. However, not treating iron deficiency anemia during pregnancy may cause complications such as premature birth or low birth weight. The benefit of treating your condition during pregnancy may outweigh any risks.
ترجمه فارسی:
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. اگرچه واکنش شدید به این دارو در سه ماهه دوم یا سوم بارداری ممکن است به جنین آسیب برساند، اما درمان نکردن کم خونی فقر آهن در دوران بارداری می‌تواند عوارضی مانند زایمان زودرس یا کم وزنی نوزاد هنگام تولد را به دنبال داشته باشد. در این شرایط، ممکن است فواید درمان برای شما از خطرات احتمالی آن برای جنین بیشتر باشد. بنابراین، پزشک با در نظر گرفتن وضعیت شما، بهترین تصمیم را خواهد گرفت.
چه کسانی مجاز به دریافت داروی ونوفر آهن هستند؟
داروی ونوفر آهن معمولاً برای افرادی تجویز می‌شود که مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA) هستند و یکی از شرایط زیر را دارند: بیماری مزمن کلیوی (CKD) و تحت دیالیز قرار دارند یا از داروی اریتروپویتین استفاده می‌کنند. همچنین، در مواردی که نیاز به تامین سریع آهن وجود دارد، بیمار قادر به مصرف آهن خوراکی نیست، داروهای خوراکی به خوبی جذب نمی‌شوند یا موثر نبوده‌اند، ونوفر ممکن است تجویز شود. تشخیص فقر آهن و نیاز به درمان با ونوفر باید توسط پزشک و بر اساس نتایج آزمایش‌های مربوطه تعیین شود. لازم به ذکر است که تجویز این دارو باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.
اقدامات پیش از تزریق آمپول ونوفر
پیش از تزریق آمپول ونوفر، ارائه سابقه پزشکی بیمار به پزشک معالج از اهمیت بالایی برخوردار است. این سوابق شامل اطلاعاتی از قبیل حساسیت‌های دارویی به ویژه حساسیت به آهن یا سایر داروها، ابتلا به بیماری‌های خاص مانند آسم، اگزما، سایر آلرژی‌ها، فشار خون پایین، بیماری‌های قلبی، کبدی یا کلیوی و همچنین مصرف هرگونه داروی دیگر، از جمله مکمل‌های گیاهی و داروهای بدون نسخه، می‌شود.
انجام آزمایش‌های خون برای تعیین سطح آهن و اطمینان از نیاز به دریافت ونوفر ضروری است. همچنین بیمار باید در مورد عوارض جانبی احتمالی و نحوه مراقبت‌های پس از تزریق آگاه شود و در صورت وجود هرگونه نگرانی یا سوال، آن را با پزشک یا پرستار خود مطرح کند. آمادگی روانی و همکاری بیمار در طول فرآیند تزریق نیز نقش مهمی در تجربه ایمن و موفقیت‌آمیز درمان دارد.
نحوه‌ی دریافت داروی ونوفر چگونه است؟
داروی آهن ونوفر از طریق تزریق وریدی و معمولاً در یک مرکز درمانی یا بیمارستان توسط پزشک یا کادر درمانی آموزش دیده تجویز می‌شود. نحوه تزریق و میزان دوز دارو بستگی به وضعیت بیمار، سطح آهن خون و دستور پزشک دارد. ونوفر ممکن است به صورت تزریق آهسته داخل وریدی یا انفوزیون (تزریق طولانی مدت در یک دوره زمانی مشخص) انجام شود.
در طول تزریق، وضعیت بیمار از نظر علائم حیاتی و بروز احتمالی واکنش‌های آلرژیک به دقت تحت نظر قرار می‌گیرد. بعد از پایان تزریق، ممکن است برای اطمینان از عدم بروز عوارض جانبی بیمار برای مدت کوتاهی تحت نظر باشد. تعداد دفعات و طول دوره درمان با ونوفر نیز توسط پزشک و بر اساس پاسخ بیمار به درمان تعیین خواهد شد.
عوارض جانبی آمپول ونوفر
آمپول ونوفر نیز مانند هر داروی دیگری می‌تواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد، اگرچه این عوارض در همه افراد بروز نمی‌کند و شدت آن‌ها نیز متفاوت است. برخی از عوارض جانبی احتمالی ونوفر عبارتند از:
- بروز واکنش در محل تزریق مانند درد، قرمزی، تورم، سوزش یا تغییر رنگ پوست
- حالت تهوع یا استفراغ
- سردرد
- سرگیجه
- افزایش یا کاهش موقت فشار خون
- احساس گرما یا گرگرفتگی
عوارض کمتر شایع آمپول ونوفر شامل موارد زیر است:
- درد عضلانی یا مفصلی
- خارش یا بثورات جلدی
- تنگی نفس
- ضربان قلب سریع
- عوارض نادر اما جدی:
- واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) شامل تنگی نفس ناگهانی، تورم صورت و گلو، افت شدید فشار خون
- لرز
- تب
در صورت بروز هر یک از این عوارض به ویژه عوارض جدی، فوراً باید به پزشک یا پرستار اطلاع داده شود. کادر درمان در طول تزریق به دقت بیمار را تحت نظر دارند تا در صورت بروز هرگونه واکنش ناخواسته، اقدامات لازم را انجام دهند.
تداخلات دارویی با ونوفر
تداخلات دارویی با ونوفر می‌تواند قابل توجه باشد و لازم است پیش از شروع درمان، پزشک معالج از تمامی داروهای مصرفی بیمار آگاه باشد. بر اساس اطلاعات موجود، ونوفر تداخلات ماژوری با داروهایی همچون بالوگزاویر ماربوکسیل، بیکتگراویر، دیمرکاپرول، دلوتگراویر، الترومبوپگ، الویتگراویر، اردافیتینیب، اتینیل‌استرادیول، منیزیم سولفات و رالتگراویر دارد که مصرف همزمان آن‌ها ممکن است خطرناک باشد و نیازمند بررسی دقیق توسط پزشک است.
همچنین، تداخلات متوسطی نیز با داروهایی مانند گرپافلوکساسین، ایباندرونیت، لانزوپرازول، لوودوپا، لووفلوکساسین و بسیاری دیگر از جمله آنتی‌بیوتیک‌های کینولونی و تتراسایکلینی، بیس‌فسفونات‌ها و داروهای مؤثر بر اسید معده وجود دارد که ممکن است اثربخشی داروها را تغییر داده یا خطر عوارض جانبی را افزایش دهد. ونوفر آهن می‌تواند اثر داروهایی مانند آمیفوستین، داروهای آنتی‌سایکوتیک نسل دوم، برمپریدل، دولوکستین، عوامل کاهنده فشارخون و فرآورده‌های حاوی لوودوپا را افزایش دهد.
از طرفی، داروهایی نظیر برمپریدل، عوامل کاهنده فشارخون، بریمونیدین (موضعی)، دیازوکساید و دیمرکاپرول می‌توانند سطح خونی ونوفر آهن را بالا ببرند.
سایر تداخلات دارویی با ونوفر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
فرآورده‌های آهن خوراکی: مصرف همزمان ونوفر با داروهای آهن خوراکی توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است جذب آهن خوراکی را کاهش دهد. معمولاً توصیه می‌شود بین مصرف ونوفر و داروهای آهن خوراکی فاصله زمانی وجود داشته باشد.
مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors): مصرف همزمان ونوفر با این دسته از داروها ممکن است خطر افت فشار خون را افزایش دهد. در صورت نیاز به مصرف همزمان، بیمار باید به دقت تحت نظر باشد.
سایر داروهای تزریقی: به طور کلی، توصیه می‌شود از مخلوط کردن ونوفر با سایر داروهای تزریقی در یک سرم یا سرنگ خودداری شود، مگر اینکه سازگاری آن‌ها به طور قطعی ثابت شده باشد.
مکمل‌های گیاهی و داروهای بدون نسخه: برخی مکمل‌های گیاهی و داروهای بدون نسخه ممکن است با ونوفر تداخل داشته باشند یا بر سطح آهن بدن تأثیر بگذارند. بنابراین، اطلاع رسانی در مورد مصرف این محصولات به پزشک ضروری است.
به دلیل این تداخلات متعدد، اطلاع رسانی دقیق و کامل به پزشک در مورد تمامی داروهای مصرفی، شامل داروهای تجویزی، بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی از اهمیت فراوانی برخوردار است تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
چگونگی شرایط نگهداری آمپول ونوفر
برای نگهداری صحیح آمپول ونوفر، رعایت دستورالعمل‌های زیر ضروری است:
۱- ونوفر را باید در دمای اتاق (بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد) و دور از نور مستقیم خورشید و رطوبت نگهداری کرد.
۲- از یخ‌زدگی دارو جلوگیری شود و دارو را در بسته‌بندی اصلی خود نگه دارید.
۳- ونوفر را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
۴- قبل از استفاده، محلول را از نظر وجود ذرات معلق یا تغییر رنگ بررسی کنید و در صورت مشاهده هرگونه تغییر، از مصرف آن خودداری کنید.
۵- داروهای تاریخ گذشته یا باقیمانده را طبق دستورالعمل‌های مراکز درمانی دور بریزید.
سوالات متداول درباره آمپول ونوفر
۱- اگر یک دوز را فراموش کنیم چه می‌شود؟
فراموش کردن یک دوز از آمپول ونوفر می‌تواند بسته به شرایط فردی شما و برنامه درمانی تعیین شده توسط پزشکتان، اثرات متفاوتی داشته باشد. به طور کلی، اگر یک دوز را فراموش کردید، نباید خودسرانه دوز بعدی را دو برابر کنید تا دوز فراموش شده جبران شود. این کار می‌تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد.
بهترین اقدام در صورت فراموشی یک دوز، تماس با پزشک یا مرکز درمانی است که تزریق‌ها را برای شما انجام می‌دهد. آن‌ها با در نظر گرفتن برنامه درمانی شما و میزان کمبود آهن، راهنمایی‌های لازم را ارائه خواهند داد. ممکن است توصیه کنند که به محض یادآوری، دوز فراموش شده تزریق شود یا اینکه برنامه درمانی شما را تنظیم کنند.
۲- بعد از مصرف، از چه کارهایی باید اجتناب کرد؟
پس از تزریق ونوفر، به دلیل احتمال تغییرات موقت در فشار خون، توصیه می‌شود از بلند شدن سریع از حالت نشسته یا دراز کشیده خودداری کنید. این کار می‌تواند منجر به سرگیجه یا احساس سبکی سر شود. بهتر است به آرامی تغییر وضعیت دهید تا بدن فرصت تطبیق پیدا کند و از افتادن جلوگیری شود. در صورت احساس سرگیجه، چند لحظه بنشینید یا دراز بکشید تا این حالت برطرف شود.
۳- آمپول ونوفر آهن چه جایگزین هایی دارد؟
در صورتی که ونوفر به هر دلیلی برای بیمار مناسب نباشد یا در دسترس نباشد، جایگزین‌های دیگری نیز وجود دارند که پزشک می‌تواند با توجه به وضعیت بیمار، علت کم خونی و پاسخ به درمان، آن‌ها را در نظر بگیرد. برخی از این جایگزین‌ها عبارتند از:
فریک کربوکسی مالتوز (Ferric Carboxymaltose): این دارو با نام تجاری فرینجکت (Ferinject) یکی دیگر از فرم های تزریقی آهن است که معمولاً در دوزهای بالاتر و دفعات کمتر نسبت به ونوفر تجویز می‌شود. مزیت آن می‌تواند سهولت استفاده در برخی بیماران باشد.
آهن دکستران (Iron Dextran): این داروی تزریقی حاوی آهن است و در مواردی که سایر درمان‌های تزریقی مناسب نیستند، ممکن است استفاده شود. با این حال، آهن دکستران با خطر بیشتری از واکنش‌های آلرژیک همراه است و معمولاً نیاز به دوز آزمایشی قبل از تزریق کامل دارد.
فریک گلوکونات (Ferric Gluconate): این دارو نیز یک جایگزین تزریقی آهن است که ممکن است در بیماران خاص، به ویژه آن‌هایی که دیالیز می‌شوند، استفاده شود.
فروموکسیتول (Ferumoxytol): این یک داروی تزریقی آهن است که می‌تواند به سرعت و در دوزهای بالا تجویز شود و نیاز به دوز آزمایشی ندارد.
آهن ایزومالتوزید ۱۰۰۰ (Iron Isomaltoside 1000): این فرم جدیدتر از آهن تزریقی اجازه تجویز دوزهای بالاتر آهن را در دفعات کمتر می‌دهد و در برخی مطالعات اثربخشی و تحمل‌پذیری بهتری نسبت به سوکروز آهن نشان داده است.
ونوفر برای کودکان هم تزریق می‌شود؟
بله، آمپول ونوفر آهن ممکن است برای کودکان نیز تجویز شود آمپول ونوفر آهن برای درمان نگهدارنده کم خونی فقر آهن مرتبط با بیماری مزمن کلیوی در کودکان توصیه می‌شود. ایمنی و اثربخشی این دارو در کودکان زیر دو سال ثابت نشده است.
سخن پایانی
کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در سراسر جهان است که می‌تواند منجر به خستگی، ضعف و کاهش کیفیت زندگی شود. در حالی که مصرف قرص آهن خوراکی اغلب به عنوان خط اول درمان و پیشگیری از این عارضه توصیه می‌شود، در موارد کمبود شدید آهن یا عدم تحمل داروهای خوراکی، استفاده از فرآورده‌های آهن تزریقی مانند ونوفر آهن به عنوان یک راهکار درمانی سریع و موثر مطرح می شود.
منبع: drug.com