آشنایی با صابون‌ها و اصول پاک‌سازی پوست

آنچه در این مقاله می خوانید:
صابون‌ها ترکیباتی هستند که برای پاکسازی پوست مورد استفاده قرار میگیرند، اما استفاده نادرست از آنها می تواند سلامت و زیبایی پوستتان را به خطر بیندازد. در این مقاله قصد داریم نگاهی موشکافانه داشته باشیم به ترکیب و نحوه عملکرد پاک کننده های صابونی و به شما بگوییم که برای شستشو و اصول پاکسازی پوست صورتتان می بایست چگونه عمل کنید؛ پس با ما همراه باشید.

صابون برای پاکسازی پوست لازم است

پاکسازی پوست برای تأمین سلامتی آن لازم است و موجب زیبایی ظاهری نیز می‌شود. آلودگی‌های پوست که باید از روی آن پاک شود، از موارد زیر تشکیل شده‌اند:

• غبار
• دوده موجود در هوا
• عرق
• مواد ناشی از تجزیه سموم
• باقیمانده مواد آرایشی که قبلاً استفاده شده
• و مواد دیگر موجود در هوا که برحسب موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی تفاوت می‌کند.

این مواد به لایه چربی نازک موجود روی سطح پوست می‌چسبند. به دلیل اینکه آلودگی‌ها درون لایه چربی پوست قرار گرفته‌اند، شستن با آب به‌تنهایی برای تمیز کردن پوست کافی نیست. چربی آب را دفع می‌کند و به همین دلیل آب نمی‌تواند لایه چربی روی پوست را که حاوی ذرات آلودگی است، بردارد و تمیز کند. هرکسی که یک‌بار در زنگی سعی کرده باشد روغن را با آب از روی دستش تمیز کند، می‌داند که آب نمی‌تواند روغن یا چربی را پاک کند. واضح است که برای تمیز کردن مؤثر لایه چربی روی سطح پوست که حاوی آلودگی است، باید از صابون استفاده کرد.

 پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” همه چیز درباره ماسک پیوریفایینگ کدلی ” را نیز در وب سایت داروبوم بخوانید.

عملکرد صابون‌ها

ماده فعال موجود در صابون، نمک اسیدهای چرب مختلف است. اسیدهای چرب رایج موجود در صابون عبارت‌اند از: اسید استئاریک، اسید پالمتیک، اسید اولئیک، اسید میریستیک و اسید لوریک.

پایه صابون معمولی و کلاسیک که صابون سخت یا صابون دستشویی نیز نامیده می‌شود، از نظر ساختمان شیمیایی شامل نمک‌های سدیم اسیدهای چرب است. این اسیدهای چرب از منابع حیوانی و گیاهی به دست می‌آیند. به دلیل ساختمان خاص مولکولی، اجزای صابون قطرات چربی حاوی آلودگی را می‌پوشانند و موجب شسته شدن این قطرات آلوده چربی از روی پوست می‌شوند. اجزایی از صابون که اجزای چربی را می‌پوشاند و موجب شسته شدن قطرات چربی آلوده می‌شوند میسل نام دارند. مولکول‌های صابون به دلیل بار الکتریکی که دارند، آرایش خاصی به خود می‌گیرند و تشکیل میسل می‌دهند. میسل های صابون قطرات چربی را احاطه می‌کنند و موجب پاک شدن آن‌ها از روی پوست می‌شوند.

ضررهای صابون‌های معمولی

آب لوله‌کشی معمولی حاوی کلسیم و منیزیوم است؛ به همین دلیل وقتی از صابون معمولی استفاده می‌کنیم نمک‌های کلسیم و منیزیوم اسیدهای چرب ساخته می‌شود. این‌ها نمک‌های چسبنده‌ای هستند که به‌خوبی در آب حل نمی‌شوند؛ بلکه روی پوست باقی می‌مانند و ممکن است موجب التهاب پوست شوند.

دلیل دیگری که صابون معمولی ممکن است ایجاد آزاد پوستی بکند، این است که PH بالایی دارد.PH صابون معمولی بین ۹ و ۱۰ است (و گاها حتی بالاتر از ۱۰) که این بسیار بیشتر از PH پوست نرمال است که معمولاً بین ۴ تا ۶٫۵ است. علت اسیدی بودن PH پوست در حالت نرمال ایجاد یک سازوکار حفاظتی در برابر عفونت‌های باکتریایی و قارچی است.

وقتی صابون معمولی در تماس با پوست قرار می‌گیرد PH پوست را بالا می‌برد. البته پوست سالم سازوکارهایی برای تنظیم PH خود دارد به همین دلیل کمی بعد از تماس با صابون معمولی سطح اسیدیته آن به سطح معمول برمی‌گردد. مطالعات مختلف نشان می‌دهد که PH پوست ۳۰ دقیقه تا دو ساعت بعد از استفاده از صابون معمولی به سطح طبیعی برمی‌گردد؛ بااین‌حال در بعضی افراد تغییر ناگهانی PH پوست به‌خصوص افزایش ناگهانی آن، موجب آزار و تحریک شدید پوستی می‌شود؛ بنابراین در صنایع بهداشتی و آرایشی تلاش بر این است که PH مواد پاک‌کننده را با PH پوست تطبیق دهند.

مفهوم PH

PH مقدار عددی برای بیان میزان اسیدی بودن یک محلول است. اسیدیته محلول با غلظت یون‌های هیدروژن آن مشخص می‌شود. عدد PH محدوده‌ای از صفر تا ۱۴ دارد. عدد واقعی پس از محاسبه لگاریتمی غلظت یون‌های هیدروژن در محلول به دست می‌آید.

• یک اسید بسیار قوی مثل اسید هیدروکلریک غلظت بالایی از یون‌های هیدروژن دارد و PH آن نزدیک به صفر است.
• یک باز قلیای بسیار قوی مثل هیدروکسید سدیم، غلظت پایینی از یون‌های هیدروژن دارد و PH آن نزدیک به ۱۴ است.
• PH آب خالص که خنثی است ۷ است.
• PH خون ۷.۴ است.
• PH شیر بین ۶ تا ۷ است.
• PH آب‌لیمو بین ۲ تا ۳ است.
• و PH پوست بین ۴ تا ۶٫۵ است. 

صابون‌های صناعی یا صابون‌های بدون صابون

به دلیل ضررهای صابون‌های معمولی نیاز به صابون‌های جدید به وجود آمد. در حدود سال ۱۹۴۰ شرکت‌های آرایشی شروع به تولید صابون‌های صناعی کردند که اکثراً از محصولات جانبی پالایش نفت خام ساخته می‌شوند.

سورفاکتانت ها یا مواد فعال بر سطح، ترکیبات محلول در آب هستند که جزء اصلی صابون‌ها و شامپوها را تشکیل می‌دهند. مواد فعال بر سطح موجود در صابون‌های جدید دقیقاً همان‌گونه عمل می‌کنند که برای صابون‌های معمولی گفته شد؛ یعنی به دلیل بار الکتریکی تشکیل میسل می‌دهند. قطعات کوچک روغن درون میسل ها به دام می‌افتند و به‌این‌ترتیب قطعات روغنی و آلودگی‌های موجود در آن از روی پوست شسته می‌شود. تمام مواد پاک‌کننده دیگری که بر اساس مواد فعال بر سطح عمل می‌کنند با نام صابون‌های صناعی یا صابون‌های بدون صابون شناخته می‌شوند و به شکل جامد یا مایع در بازار موجود می‌باشند.

تعریف واژه شوینده

بعضی از مردم هر نوع ماده تمیزکننده را تحت نام شوینده طبقه‌بندی می‌کنند؛ ولی معمولاً منظور از واژه شوینده صناعی، صابون بدون صابون است. معمولاً تولیدکنندگان واژه شوینده را در مورد پاک‌کننده‌های پوست به کار نمی‌برند و از واژه صابون بدون صابون یا سورفاکتانت استفاده می‌کنند؛ زیرا مردم عادی واژه شوینده را برای پاک‌کننده‌های قوی مثل مایع ظرف‌شویی به کار می‌برند. درواقع تمام شوینده‌ها به همان طریقی که در بالا توضیح داده شد کار خود را انجام می‌دهد.

 پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” مراقب کلاژن خود باشید ” را نیز در وب سایت داروبوم بخوانید.

مزایای صابون‌های صناعی

صابون‌های صناعی معمولاً نسبت به صابون‌های معمولی آزار پوستی کمتری ایجاد می‌کنند. در ضمن PH صابون‌های صناعی را می‌توان با اضافه کردن موادی مثل اسید لاکتیک یا اسید سیتریک متناسب با PH پوست سالم تنظیم کرد.

مواد دیگر موجود در صابون‌ها

همان‌طور که ذکر شد ماده فعال موجود در تمام به مواد پاک‌کننده و صابون‌ها مواد فعال بر سطح هستند. به‌غیراز سورفکتانت، کدام مواد دیگری نیز در صابون‌ها به کار می‌رود:

مرطوب‌کننده ها

تمام صابون‌ها لایه چربی سطح پوست را برمی‌دارند. ولی این فقط چربی حاوی آلودگی نیست که پاک می‌شود؛ بلکه لایه چربی طبیعی پوست که برای حفاظت پوست اهمیت دارد نیز، برداشته می‌شود. بدین ترتیب در اثر استفاده از صابون، با حذف لایه چربی طبیعی، پوست خشک می‌شود. از بین رفتن لایه محافظ پوست احتمال آزار و التهاب پوست را بالا می‌برد. به همین دلیل صابون‌ها حاوی مواد مرطوب‌کننده مانند لانولین، گلیسیرین و چربی‌های مختلف گیاهی هستند. این مواد لایه محافظی روی پوست باقی می‌گذارند تا اثر خشک‌کنندگی صابون را خنثی کند؛ اما هم کارکرد خود صابون در برداشتن چربی و هم آبکشی پوست باعث می‌شود که مرطوب‌کننده های صابون نیز از روی پوست شسته شود؛ بنابراین بعد از استفاده از صابون، مرطوب‌کننده زیادی روی پوست باقی نمی‌ماند و افرادی که تمایل به خشکی پوست داشته باشند باید از کرم‌ها یا پمادهای مرطوب‌کننده استفاده کنند و به صابون‌های مرطوب‌کننده اکتفا نکنند.

صابون‌های مخصوص پوست چرب

این صابون‌ها حداقل مقدار مرطوب‌کننده را دارند. به علاوه حاوی سورفاکتانت هایی هستند که تأثیر ویژه‌ای در از بین بردن لایه چربی پوست دارند. عموماً استفاده از مرطوب‌کننده باید بر اساس نوع پوست صورت گیرد. افراد با پوست خشک باید از صابون‌های حاوی مرطوب‌کننده استفاده کنند. از سوی دیگر برای افراد با پوست چرب و کسانی که آکنه دارند لازم و حتی عاقلانه نیست که از صابون‌های حاوی مرطوب‌کننده استفاده کنند.

صابون‌های شفاف

نوع دیگری از صابون‌هایی که حاوی مرطوب‌کننده هستند، معمولاً غلظت بالاتری از گلیسیرین یا قندهای مختلف را دارند. قسمت بالای گلیسیرین باعث شفاف شدن صابون می‌شود. عده‌ای از متخصصان پوست عقیده دارند که گلیسیرین آب پوست را جذب می‌کند؛ درنتیجه در بعضی موارد باعث خشکی پوست می‌شود. به همین علت بعضی از صابون‌های شفاف حاوی مرطوب‌کننده های اضافی هستند. در مجموع صابون‌های شفاف، صابون‌های ملایم به حساب می‌آیند.

عطرها

همانند اکثر فرآورده‌های آرایشی، عطرهای گوناگونی به صابون‌ها اضافه می‌شود تا بوی مواد خام موجود در صابون‌ها را پنهان کند. گاهی این مواد ایجاد حساسیت می‌کنند.

برای تهیه بهترین محصولات پوستی با بهترین قیمت به داروبوم که یک “داروخانه اینترنتی با شرایط ارسال رایگان” است مراجعه کنید.

مواد ضد باکتری

صابون‌های ضد باکتری معمولاً حاوی تری کلوکاربان و تریکلوزان هستند. باقی ماندن این مواد روی پوست بعد از شست‌وشو، از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. صابون‌هایی که حاوی مواد ضد باکتریال هستند اکثراً برای جلوگیری از ایجاد بوی بدن و درمان آکنه به کار می‌روند. در ضمن این صابون‌ها برای انواع مختلف عفونت‌های سطحی پوست مانند فولیکولیت یا عفونت فولیکول‌های مو یا آکنه و بعد از تماس با آلودگی یا احتمال بروز آن به کار می‌روند.

صابون‌های دیگری نیز وجود دارند که حاوی مواد ضد باکتری هستند:

• بعضی از صابون‌ها حاوی بنزوئیل پروکسید هستند که در درمان آکنه استفاده می‌شود.
• صابون‌هایی که حاوی غلظت بالایی از اسید لاکتیک هستند، PH حدود ۳٫۵ دارند. این صابون‌ها تا حدی اثر ضد باکتری دارند.
• صابون‌های حاوی پویدون ید (یکی از ترکیبات ید) اثر ضد باکتری مشخصی دارد؛ ولی باعث آزار و التهاب پوست می‌شود. به همین دلیل این صابون‌ها را فقط باید بعد از مشورت با پزشک مصرف کرد. در بعضی از موارد متخصصان زنان و زایمان این نوع صابون را برای شستشوی واژینال توصیه می‌کنند. 

موادی که PH پوست را تغییر می‌دهند

این مواد اکثراً از دسته اسیدها هستند، مثل اسید سیتریک و اسید لاکتیک. هدف از استفاده از این مواد، نزدیک کردن PH صابون به PH پوست سالم است (بین ۴ تا ۶٫۵). انواع به‌خصوصی از صابون‌ها برای کاهش PH پوست ساخته شده است؛ زیرا به نظر می‌رسد کاهش PH پوست خود اثر ضد باکتریال دارد.

سایر مواد به کار رفته در صابون‌ها

بعضی از صابون‌ها حاوی مواد دیگری هستند، مثل ویتامین‌ها، فرآورده‌های طبی و مواد کمیاب طبیعی که معمولاً از گیاهان و میوه‌ها به دست می‌آیند. به این نکته توجه کنید که در بیشتر موارد این مواد هیچ ارزش طبی اثبات شده‌ای ندارند و تنها جنبه تبلیغاتی دارد. صابون‌ها برای مدت کوتاهی در تماس با پوست باقی می‌مانند و حتی اگر عملکرد این مواد واقعاً همانی باشد که ادعا می‌کنند، به‌سرعت از روی پوست شسته می‌شوند. اگر ماده خاصی واقعاً برای پوست مفید است، بهتر است آن را به شکل دیگری غیر از صابون مثلاً به شکل کرم، پماد محلول و غیره استفاده کرد. چون در صورت استفاده به شکل‌های مذکور برای مدت طولانی‌تری با پوست در تماس می‌مانند و ممکن است تأثیر بهتری روی پوست داشته باشند.

 پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” ماسک های پاک کننده ” را نیز در وب سایت داروبوم بخوانید.

صابون‌های ملایم هایپو آلرژنیک

صابون‌هایی هستند که بعضی از مواد افزودنی مثل عطرها و مواد رنگی از آن‌ها برداشته شده است. البته ظاهرت درست‌تر این است که بگوییم این مواد از ابتدا به این نوع صابون‌ها اضافه نشده‌اند. این‌ها مواد هستند که از لحاظ آماری احتمال بیشتری برای ایجاد التهاب پوستی و واکنش‌های آلرژیک دارند. ویژگی دیگر این صابون‌ها این است که حاوی موادی از گروه بتائین هستند. بتائین ها سورفاکتانت های آمفوتریک ملایمی هستند که سوزش پوستی و چشمی کمتری به وجود می‌آورند. بااین‌حال حتی صابون‌های ملایم نیز ممکن است التهاب پوستی و واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند. صابون‌های هایپو آلرژنیک برای استفاده‌ی افرادی با پوست آسیب‌پذیر و کودکان طراحی شده است.

صابون‌های مورد استفاده در آکنه

همان‌طور که قبلاً ذکر شد بعضی از صابون‌هایی که برای آکنه استفاده می‌شوند، حاوی مواد ضد باکتری مانند بنزوئیل پروکسید هستند. بنزوئیل پروکسید ماده‌ای اکسیدکننده و قوی است که به فولیکول مو نفوذ و روی باکتری‌هایی عمل می‌کند که در ایجاد آکنه دخالت دارند. صابون‌های دیگری که در آکنه استفاده می‌شوند، عمدتاً صابون‌های طراحی شده برای پوست‌های چرب هستند که خاصیت پاک‌کنندگی بسیار قوی دارند. کم کردن چربی پوست به درمان آکنه کمک می‌کند. باید توجه داشت بیشتر فرآورده‌هایی که امروزه در درمان آکنه به کار می‌روند، پوست را خشک می‌کنند و استفاده بیش‌ازحد از صابون‌های خشک‌کننده پوست به همراه داروهای ضد آکنه، ممکن است موجب خشکی شد جدید و التهاب پوستتان شود. 

اصول صحیح شستن صورت

• از صابون ملایم متناسب با نوع پوست استفاده کنید. برای پوست‌های خشک از صابون دارای مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• احتیاجی به ساییدن بیش‌ازحد صورت هنگام شستشوی آن نیست.
• در زمان خشک کردن صورت از مالیدن شدید پوست خودداری کنید؛ چون ممکن است موجب التهاب پوست شود. پوست را با ضربه زدن آرام به صورت با حوله‌ای نرم خشک کنید.
• برای شستشو از آب ولرم نه خیلی سرد و نه خیلی گرم استفاده کنید.

پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” قرص هیرویت چیست و چه خواصی دارد؟ ” را نیز در وب سایت داروبوم بخوانید.

منبع: howstuffworks