مادر و کودک

بسیاری از والدین برای اینکه کودکشان رشد بهتری داشته باشد و قوی‌تر و باهوش‌تر گردد، چه در دوران بارداری و چه پس از تولد کودک باید به او مکمل‌های گوناگونی دهند. کودکان هم مانند بزرگ‌سالان نیازمند ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند، درصورتی‌که تغذیه کودک مناسب و کافی باشد و به‌موقع و با رعایت اصول غذای کودک را شروع کنیدو غذاهای متنوع و تازه تهیه‌شده را به کودک بدهید نیازی به استفاده از مکمل‌های غذایی نیست اما در غیر اینصورت شما باید برای رشد بهتر کودک به او مکمل‌هایی را بدهید؛ اما نکته اینجاست چه مکملی؟ در چه بازه سنی؟ چه مدت باید مصرف گردد تا برای سلامت کودک مناسب باشد.

نکته مهم دیگر این است که علاوه بر کودک، مادر هم باید تغذیه مناسب داشته باشد که در صورت عدم رعایت می‌تواند سلامت جنین را به خطر بیندازد بنابراین مصرف برخی مکمل‌ها در دوران بارداری نیز با مشورت پزشک توصیه می‌شود.

آیا کودکان نیاز به مصرف مکمل‌های غذایی دارند؟

کودک بالای 1 سال اگر رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشد، نیاز به هیچ مکملی ندارد اما اطفال شیرخوار گاهی اوقات نیاز به مکمل‌هایی همچون ویتامین دی دارند. رژیم غذایی کودک باید از گروه میوه‌جات، سبزی‌ها، آجیل، حبوبات و مقدار مناسبی از پروتئین تشکیل‌شده باشد.

علل مصرف مکمل در کودکان چیست؟

کودکان زیر پنج سال ممکن است به مشکلاتی مانند کمبودید، فقر آهن و کمبود ویتامین‌های A و D مبتلا شوند، بنابراین برای رشد بهتر کودک لازم است مکمل‌هایی را به او بدهید که این مواد را در بدن او تأمین کند. مینادکس، سانستول، کیدی کر، میم، پدیاویت، زینک پلاس، ب کمپلکس مکمل‌های نام آشنایی هستند که مادران ایرانی از آن‌ها استفاده می‌کنند.

آیا مصرف مکمل‌ها برای کودکان بی‌خطر است؟

وزارت بهداشت توصیه می‌کند که به کلیه کودکانی که از شش ماه تا پنج سال سن دارند، یک مکمل حاوی ویتامین‌های A، C و D دریافت کنند. این امر به این دلیل است که کودکان در حال رشد باید به‌اندازه کافی از این مواد مغذی، به‌خصوص کودکانی که رژیم غذایی متنوعی ندارند، استفاده کنند.

ازآنجاکه کودکان و بزرگ‌سالان نیازهای غذایی مختلفی دارند، مکمل‌های غذایی در دسترس هستند که به‌طور ویژه برای کودکان تدوین‌شده است. افراد باید محدوده سنی را که محصول برای آن مناسب است، به‌دقت بررسی کنند. مکمل‌هایی که برای افراد در سنین بالا فرموله شده دارای مقادیر بالاتر و دوز بیشتری از مواد مغذی خاص هستند که می‌توانند برای کودکان مضر باشند، برای مثال آهن در صورت مصرف بیش‌ازحد برای کودکان خردسال خطرناک است. همچنین معمولاً مکمل‌های کودکان به شکل جویدنی یا مایع موجود است تا بلع آن‌ها راحت‌تر شود.

نکاتی که باید در مورد مکمل‌های غذایی کودکان و نوجوانان بدانید!

اگرچه بسیاری از مکمل‌های غذایی از منابع طبیعی تأمین می‌شوند،اما “طبیعی” لزوماً به معنای “ایمن” نیست.

دقت به تفاوت بین محصولات اصل و تقلبی با توجه به ویژگی ظاهری، کیفیت، قیمت، داشتن و یا عدم داشتن لیبل های معتبر مانند سازمان غذا و دارو و لیبل شبنم که نشان‌دهنده اصل بودن یا نبودن محصول می‌باشد.

مکمل‌های غذایی ممکن است با سایر محصولات یا داروها در تعامل باشند و یا اثرات جانبی ناخواسته به‌خودی‌خود نداشته باشند.

توقف رشد نوجوانان با مصرف مکمل‌های بدن‌سازی، مصرف این مکمل‌ها برای نوجوانان و کسانی که در سنین بلوغ و زیر 18 سال هستند توصیه نمی‌شود، چراکه رشد و نمو آن‌ها را مختل می‌کند مگر در شرایطی با نظر متخصص تجویز شود.

مصرف خودسرانه برخی مکمل‌ها و داروهای بدون نسخه به‌هیچ‌وجه به کودکان و نوجوانان توصیه نمی‌شود بنابراین والدین باید اکیداً از انجام این کار خودداری کنند.

فواید شیر مادر برای کودک شما چیست؟

شیر مادر تغذیه ایده آل برای نوزادان است. این ترکیب از ویتامین‌ها، پروتئین و چربی است درواقع همان چیزیست که کودک شما برای رشد نیاز دارد. شیر مادر حاوی آنتی‌بادی است که به کودک شما در مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها کمک می‌کند. تغذیه با شیر مادر خطر ابتلا به آسم یا آلرژی کودک را کاهش می‌دهد. بعلاوه، کودکانی که به‌طور انحصاری در 6 ماه اول از شیر مادر تغذیه می‌شوند، بدون هیچ‌گونه فرمول، کمتر از عفونت گوش، بیماری‌های تنفسی و همچنین بیماری‌های گوارشی مانند اسهال روبرو هستند. آن‌ها همچنین با افزایش سن کمترین میزان مراجعه به بیمارستان‌ها پزشک را دارند.

در برخی مطالعات، خوردن شیر مادر در دوران کودکی با ضریب هوشی بالا مرتبط است. علاوه بر این، نزدیکی جسمی، لمس پوست به پوست مادر با کودک و ارتباطات چشمی همگی به کودک شما کمک می‌کند تا با شما پیوند و ارتباط عاطفی برقرار کند و احساس امنیت کند. کودمانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند به‌احتمال‌زیاد وزن بیشتری به دست می‌آورند و بدن سالم‌تر و مقاوم‌تری دارند. AAP می‌گوید، تغذیه با شیر مادر نیز در پیشگیری از بیماری ایدز (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد) نقش دارد. تصور می‌شود که خطر ابتلا به دیابت، چاقی و برخی سرطان‌ها نیز کاهش می‌یابد، اما تحقیقات بیشتری لازم است.

آیا تغذیه کودک با شیر مادر برای مادران هم مفید می‌باشد؟

تغذیه با شیر مادر کالری اضافی می‌سوزاند، بنابراین می‌تواند به مادران در کاهش وزن بارداری سریع‌تر کمک کند. همچنین هورمون اکسی توسین را آزاد می‌کند که به شما کمک می‌کند تا رحم به‌اندازه قبل از بارداری برگردد و ممکن است خونریزی رحم را پس از تولد کاهش دهد. همچنین شیردهی خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان را کاهش می‌دهد و اینکه ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد.

 فواید و لزوم مصرف مکمل در دوران بارداری؟

در دوران بارداری، نیازهای شما به مصرف انواع ویتامین و مواد معدنی افزایش می‌یابد. شما به‌اندازه کافی برای نیازهای رو به رشد کودک خود و همچنین نیازهای خود به آن نیاز دارید. این امر به دست آوردن تمام آنچه را که شما با خوردن انواع غذاها نیاز دارید، دشوار می‌کند. این امر به‌ویژه در مورد اسیدفولیک و آهن صادق است: در دوران بارداری، مادران برای تأمین نیازهای خود و همچنین نیازهای کودک در حال رشد خود، باید مواد مغذی کافی مصرف کنند.

• اسیدفولیک

اسیدفولیک که به آن فولات نیز گفته می‌شود، درواقع یک ویتامین B است که به جلوگیری از نقص جدی مغز یا ستون فقرات کودک هنگام تولد کمک می‌کند. به این‌ها نقص لوله عصبی گفته می‌شود. دریافت اسیدفولیک کافی همچنین می‌تواند به جلوگیری از نقص هنگام تولد مانند بیماری مادرزادی قلب کمک کند. این نقایص هنگام تولد اغلب قبل از اینکه بیشتر زنان بدانند باردار هستند اتفاق می‌افتد. به همین دلیل اسیدفولیک برای هر زنی که می‌تواند باردار شود و همچنین کسانی که باردار هستند، مهم است. بیشتر مکمل‌های دوران بارداری حاوی 600 میکروگرم در روز اسیدفولیک هستند. این مقدار توصیه‌شده برای زنان باردار از مواد غذایی و مکمل‌های ترکیبی است.

• آهن

زنان باردار برای افزایش مقدار خون در بدن به آهن اضافی احتیاج دارند. آهن به سالم نگه‌داشتن خون و انتقال اکسیژن به سلول‌های شما کمک می‌کند. بعلاوه، کودک شما برای ماندگاری در چند ماه اول زندگی، باید آهن را در بدن خود ذخیره کند. کمبود آهن در بدن می‌تواند باعث ایجاد بیماری به نام آنمی شود. پزشک معالج در دوران بارداری باید از مادر آزمایش خون گیرد تا از میزان آهن و خون موجود در بدن مادر اطمینان حاصل نماید تا در صورت فقر آهن و یا کم‌خونی مکمل لازم جهت رفع این مشکل تجویز شود. بیشتر مکمل‌های دوران بارداری حاوی 27 میلی‌گرم آهن است. این مقدار توصیه‌شده برای زنان باردار در طی روز است.

• کلسیم

شما در رژیم غذایی خود در دوران بارداری نیاز به مصرف کلسیم اضافی دارید. مصرف کلسیم باعث می‌شود استخوان‌های کودک شما رشد و توسعه بهتری داشته باشند، ضمن اینکه باید به فکر سلامت استخوان و دندان‌های خود نیز باشید. غذاهای لبنی مانند شیر، پنیر و ماست بهترین منابع کلسیم هستند. زنان باردار باید هرروز 5 وعده غذایی لبنیاتی مصرف کنند. یک وعده آن‌یک لیوان شیر، ماست (125 گرمی) یا یک تکه پنیر به‌اندازه قوطی کبریت است. غذاهای دیگری که حاوی مقداری کلسیم می‌باشند شامل: سبزیجات دارای برگ سبز (مانند کلم بروکلی یا کلم)، ماهی کنسرو شده تا جایی که استخوان‌ها قابل‌خوردن باشند (ساردین، ​​ماهی قزل‌آلا). آجیل و خشکبار؛ محصولات سویا؛ لوبیای پخته؛ نوشیدنی‌ها، نان‌ها و غلات صبحانه غنی از کلسیم هستند.

•  ویتامین D

در انگلیس، به زنانی که باردار هستند و یا شیر می‌دهند توصیه می‌شود هرروز مکمل‌های حاوی 10 میکروگرم ویتامین D مصرف کنند. در ایرلند، به خانم‌های باردار توصیه می‌شود كه روزانه 5 میكروگرم ویتامین D مصرف كنند. ویتامین D فقط در تعداد کمی از غذاها یافت می‌شود و ما بیشتر ویتامین D را از نور خورشید دریافت می‌کنیم بنابراین مصرف مکمل حاوی ویتامین د با میزان دوز پیشنهادی پزشک معالج توصیه می‌گردد.

•  چربی‌های ماهی و امگا

اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 برای سلامت مغز و چشم‌های کودک در حال رشد بسیار مهم هستند. این اسیدهای چرب را در ماهی‌های روغنی (مانند شاه‌ماهی، ماهی خال‌مخالی، ساردین، ​​ماهی قزل‌آلا)، ماهی‌های سفید (كد، پلاك، سفید) و برخی روغن‌های سبزیجات (كلزا، دانه كتان، گردو) می‌توان یافت.

معرفی بهترین مکمل‌های دوران بارداری

به پروسه‌ی رشد جنین در بدن مادر، بارداری گفته می‌شود. بارداری غالباً به مدت ۴۰ هفته یا 9 ماه به طول می‌انجامد. به‌طور طبيعى دوران بارداری حدود 14 روز بعد از بارور شــدن تخمك رســيده توســط يك اسپرم آغاز می‌شود. تقریباً دو هفته بعد تخمك بارور شده؛ كه در اين زمان توده‌های سلولى به نام بلاستوسيست به داخل جداره رحم نفوذ كرده و با تشكيل جفت اوليه به تكثير ادامه می‌دهد. از هفته‌ی سوم و چهارم، تمايز سلول‌ها آغاز ولوله‌ی عصبى تشــكيل می‌گردد. در هفته‌های پنجم و ششــم جوانه‌های چشم و گوش ظاهرشده و به دنبال آن دســتگاه تناســلى، کلیه‌ها و دندان‌ها تشكيل می‌شوند. اين مرحله كه دوره‌ی رويانى ناميده می‌شود و تا هفته‌ی دهم باردارى ادامه می‌یابد، توأم با رشــد ســريع و ايجاد جوانه‌های اعضاى اصلى بدن اســت و به همين دليل تراتوژنها و کمبودهای شديد تغذیه‌ای می‌تواند خطر جدى براى رويان ايجاد كند.

بنابراین مصرف برخی مکمل‌ها در این 9 ماه بارداری به زنان باردار توصیه می‌شود که می‌تواند سلامت مادر و جنین را بهبود بخشد و همچنین کمبود برخی ویتامین و مواد معدنی در بدن مادر و کودک را جبران نماید اما نکته مهم انتخاب مکملی مناسب و مصرف اصولی آن همگام با مشورت و صلاح‌دید پزشک مربوطه می‌باشد.

مکمل‌های ضروری و مهم برای کودکان چیست؟

شیرخوارانی که شیر مادر می‌خورند، از هر نظری در وضعیت بهتری نسبت به شیرخوارانی هستند که با شیر خشک تغذیه می‌شوند. حتی در مورد ابتلا به آلرژی یا بیماری‌های مختلف ازجمله اسهال و استفراغ این بچه‌ها در مصونیت بهتری قرار دارند. شاید یک کودک شیر خشکی هم به نظر شاداب برسد، اما وقتی او را با یک کودک هم‌وزن و همسال خود که با شیر مادرش تغذیه می‌شود مقایسه کنیم درمی‌یابیم باهم متفاوت‌اند. اما فقط مصرف شیر یا شیر خشک برای نوزادان و کودکان کافی نمی‌باشد و در کنار شیر باید مکمل‌هایی مصرف کنند که حاوی ویتامین و مواد معدنی که در زیر لیست آن آمده است:

• آهن

آهن را باید از اول هفت‌ماهگی با غذای کمکی و البته در ادامه تغذیه با شیر مادر به بچه‌ها بدهید تا همه آنها سلامت و شاد باشند. نوزادان 4 تا 6 ماهه به‌اندازه قابل قبولی آهن دارند اما این ذخیره آهنی در بدن نوزادان بیشتر از 4 تا 6 ماهگی به طول نمی‌انجامد بنابراین قطره آهن نیز از پایان شش‌ماهگی یعنی هم‌زمان با شروع تغذیه تکمیلی کودک، روزانه ۱۵ قطره داده می‌شود و تا پایان دوسالگی باید داده شود…کودکانی که نارس یا کم‌وزن هستند، ممکن است دچار کمبود آهن باشند؛ بنابراین مصرف مکمل حاوی آهن تا زمانی که کودک شما حداقل 6 تا 12 ماه داشته باشد توصیه می‌گردد.

البته برای کودکانی که شروع به مصرف غذاهای جامدتر می‌کنند معمولاً غذاهای غنی از آهن مانند غلات غنی‌شده با آهن، گوشت یا لوبیا حداقل دو بار در روز برای رفع نیاز آهن به آن‌ها توصیه می‌گردد.

• ویتامین D

ویتامین D برای داشتن استخوان‌های سالم و پیشگیری از بیماری مزمن از اهمیت بسیاری برخوردار است. در کشور ما اکثریت افراد دچار کمبود ویتامین د هستند بنابراین اهمیت این موضوع برای کودکان و نوزادان دوچندان می‌شود. در کشورهای اروپایی و غربی به‌تنهایی قطره ویتامین D دارند، اما در کشور ما باید ویتامین D را تحت عنوان قطره AD یا مولتی‌ویتامین به بچه‌ها بدهیم. تنها ویتامین موردنیاز نوزادان ویتامین D است. بچه‌ها از بدو تولد تا شش ماه به‌غیراز شیر مادر هیچ نیاز دیگری به مصرف ویتامین‌ها ندارند، اما باید ویتامین D بدن شان تأمین گردد. بچه‌ها قطره AD را خیلی بهتر از مولتی‌ویتامین تحمل می‌کنند، چون از بوی قطره‌های مولتی‌ویتامین خوششان نمی‌آید. از میان قطره‌های AD نیز بعضی چرب‌تر و برخی آبکی‌ترند. سعی کنید نوع آبکی‌تر که بهتر تحمل می‌شود را تهیه کنید.

روزانه باید ۴۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D به بچه‌ها برسد. پس برای این حتماً و حتماً نوع ایرانی قطره را تهیه کنید که در یک سی‌سی از آن این میزان وجود دارد (چه مولتی‌ویتامین و چه قطره AD) و انواع خارجی را که به‌صورت شربت هستند، باید حدود ۱۰ تا ۱۵ سی سی به بچه بدهید تا شاید این مقدار ویتامین D تأمین شود.

• فلوراید

. فلوراید یک ماده معدنی است که در طبیعت و در بسیاری از مواد غذایی مانند چای، آب، غذاهای دریایی، انواع سبزی و… وجود دارد. این ماده در ساختار برخی بافت‌های بدن انسان مانند استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع می‌یابد.

فلوراید یک ماده‌ معدنی طبیعی است که در پوسته زمین وجود دارد و در طبیعت به‌وفور یافت می‌شود و به دو صورت استفاده می‌شود:

1- به‌صورت سیستمیک

• مثل فلوراید موجود در آب آشامیدنی
• فلوراید موجود در غذاها و سبزیجات
• فلوراید به‌صورت قرص که فقط با تجویز دندان‌پزشک امکان استفاده از آن هست.

2- به‌صورت موضعی

• وارنیش فلوراید
• ژل فلوراید
• فلوراید موجود در دهان‌شویه‌ها
• فلوراید موجود در خمیردندان‌ها

به‌طورکلی کودکان کوچک‌تر از ۶ ماه به مصرف مکمل فلوراید نیازی ندارند. وقتی فرزند شما به شش‌ماهگی رسید می‌توانید با مشورت پزشک یا دندان‌پزشک از فلوراید استفاده کنید. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که آب‌وخاک منطقه به میزان کافی فلوراید ندارد، پزشک یا دندان‌پزشک می‌تواند استفاده از قطره، قرص یا ویتامین‌هایی را بعد از شش‌ماهگی کودک تجویز نماید. دز مصرفی این ماده به مقدار آن در آب‌لوله‌کشی منطقه بستگی دارد.

• ویتامین B12

ویتامین B12 از کم‌خونی جلوگیری می‌کند و عملکرد سیستم عصبی را بهبود می‌بخشد، این ویتامین بیشتر در محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات یافت می‌شود. اگر قصد دارید فقط غذاهای گیاهی را در رژیم غذایی کودک خود وارد کنید، ممکن است مکمل B12 لازم باشد. همچنین یک مادر با رژیم غذایی وگان یا گیاه‌خواری که کودک شیرخوار هم دارد، باید حتماً ویتامین B12 را به میزان کافی از طریق غذاهای غنی‌شده و مکمل‌ها مصرف نماید تا از طریق شیر مادر مقدار کافی از ویتامین B12 را به کودک خود انتقال دهد.

بهترین مکمل های کودکان

• شربت کیدی کر میر ویتابیوتیکس
• قطره آیروویت ویتان
• قطره فروسیس ویواکیدز
• قطره مولتی‌ویتامین ویواکیدز